Кийимни моделлаштириш ва бадиий безаш

Андазалар градацияси типик схемалари
Градация жараёнида ҳосил бўлган ва конструкциялаш услубиёти бўйича тузилган андазалар бир хиллиги принципини таъминлаш учун саноатда мавжуд градация услубиёти ҳисоблаш формулалари типик фигуралар ўлчам белгилари ўзгарувчанлигидан фойдаланувчи услублар билан боғланади. ЦНИИШП маълумотларига кўра градацияда ҳосил қилинган ва конструкциялаш услуби бўйича тузилган чекка ўлчамлар деталлари чизмаси чизиқларидан максимал оғишлар 0,2 см дан ошмаслиги керак.
Андазалар градацияси типик схемалари асосий конструктив нуқталар силжишлари катталикларини ҳисоблаш ягона принциплари асосида уларнинг типик бичилишига нисбатан елка ва белбоғли маҳсулотлари учун ишлаб чиқилади.
Градация нуқталари конструктив чизиқлар кесилиш нуқталари ёки градацияда бошланғич чизиқларга нисбатан ҳолатини ўзгартирувчи кийим деталлари контур чизиқларида бўлган нуқталар бўлади. Градация асосий нуқталари база асос конструктив нуқталарга ўхшаш, шунинг учун уларнинг белгиланиши база асос конструктив нуқталари белгиланишига мос келади.
Конструктив нуқталар координаталари ўстирилиши катталиклари фақат ўлчам белгилари ўзгарувчанлиги билангина эмас, уларнинг градация бошланғич чизиқларига нисбатан ҳолати билан ҳам аниқланади.


1.126-расм. ЦНИИШП услубиёти бўйича эркаклар костюми асосий деталлари андазалар градацияси типик схемалари:
а – орқа, олд бўлак, ён кесик қисми; б – енг; в – пастки ёқа
Градация бошланғич чизиқлари – база ўлчам андазалари контурининг исталган берилган ўлчам ёки бўй андазасига ўзгариши рўй берадиган шартли чизиқлар.
Андазалар шакли ва контурлар мураккаблигига қараб бошланғич чизиқлар турли ҳолати қўлланади.
Типик конструкциялар – маҳсулотлари деталларида градация бошланғич чизиқлари сифатида одатда конструкция чизмаси базис тўрини аниқловчи конструктив чизиқлар қабул қилинади.

1.127-расм. ЕМКО СЭВ бўйича андазалар градацияси схемаси

1.128-расм. ЕМКО СЭВ бўйича конструктив нуқталар силжиш мисоли

1.126-расмда ЦНИИШП услубиёти бўйича бажарилган ўлчамлар ва бўйлар бўйича андазалар градацияси типик схемалари мисоллари кўрсатилган, 1.127 ва 1.128-расмда эса ЕМКО СЭВ услубиёти бўйича схемалар кўрсатилган.

Бу услубиётларда деталларда бошланғич чизиқлар градацияси турли ҳолатлари қабул қилинган, шунинг учун конструктив нуқталар силжиши катталиги ва йўналиши турлича.
Орқада вертикал чизиғи орқа ўрта чизиғи ёки орқа ўрта чизиғига тегувчи билан мос келади, горизонтал чизиқ эса – кўкрак (енг ўмизи чуқурлиги) чизиғи ёки бел чизиғи билан мос келади. Олд бўлакда вертикал чизиқ енг ўмизи чизиғига тегиб ўтади, горизонтал кўкрак чизиғи (енг ўмизи чуқурлиги) ёки бел чизиғи билан тўғри келади.
Енгда вертикал бошланғич чизиқ олд енг қияламаси чизиқлари учини бирлаштиради, горизонтал енг қиямаси чуқурлиги чизиғи билан мос келади ва маҳсулот енг ўмизи чуқурлиги чизиғи ҳолатига мос келади.
Ёқада фақат узунлик ўзгаради, шунинг учун битта бошланғич чизиқ танланади – кўпинча елка чоки ҳолатига тўғри келувчи кертма орқали ўтувчи вертикал.
Градация бошланғич чизиқларида ётувчи нуқталар силжишини бир йўналишда градация чизиғи бўйлаб горизонтал ёки вертикал амалга оширилади. Контурнинг бошқа ҳамма конструктив нуқталари томонлари детал ушбу ўлчамга кўндаланг ва бўйлама ўстиришлар бўлган тўғрибурчак диагонали бўйича силжитилади.

1.5-жадвал