KICHIK BIZNES FAOLIYATINI REJALASHTIRISH Bozor iqtisodi qonunlari amal qilgan sharoitda faoliyat korsatuvchi kichik biznеs sub'еktlari ozining joriy va istiqboldagi strategiyasi aniq tasavvur etishi kеrak, chunki bozor ishlab chiqarishni tashkil etish va rejalashtirishda xatolarni, o’ylanmay qilingan hatti-harakatlarni kechirmaydi.Har qanday ongli kishi uzoq safarga chiqmoqchi bo‘lsa, albatta oldindan reja tuzib oladi – qayerga borish, qaysi yo‘l bilan yetib borish haqida o‘ylab ko‘radi. afar qay darajada uzoq davom etsa, reja shuncha puxta tuzilishi lozim.
Xuddi shu kabi, kichik biznes boshqaruvchisi biron bir faoliyatni boshlashdan avval albatta uni qanday boshlash kerak, bu biznes faoliyati natijasida nimaga erishadi, uni qaysi yo‘l bilan amalga oshirish mumkinligi haqida o‘ylaydi. Biznesni qanchalik barqaror bo‘lishini xohlasalar, shunchalik uzoq muddatga mo‘ljallangan dasturul-amalga ega bo‘lishlari lozim.Masalan, Massachuses shtati (AQSH)da joylashgan “Kids at large” firmasi tashkil topganda, strategik rejasining asosiy maqsadi - bozorda “o‘z iste’molchisini” topish edi. Ular AQSHdagi har 4 boladan biri og‘ir vaznli (semiz) ligini hisobga olgan holda, 4-14 yoshgacha bo‘lgan bolalar uchun kiyim –kechak chiqarishni oldilariga maqsad qilib qo‘ydilar. Reklama yaxshi natijalarni ko‘rsatdi, chunki og‘ir vaznli (semiz) bolarning ota-onalari kiyim topishga qiynalar edilar. “Kids at large” firmasini strategiyasi - an’anaviy ulgurji va chakana korxona tarmoqlaridan foydalanmay, pochta buyurtmalari dasturi orqali butun shtatda savdo qilishdan iborat edi. Yaxshi ishlab chiqilgan biznes strategiyasi natijasida ushbu kompaniya ma’lum vaqtda pochta orqali 130000 ta buyurtma olishga erishdi.1
Strategik rejalashtirish konsepsiyasining mohiyati kelajakka mo‘ljallanganligidadir, iqtisodiyot rivojidagi yuqori darajali noaniqlikni hisobga oladi, ulkan sifatli maqsadlarga erishishga yo‘naltirilgan, boshqaruvga yondoshishning variantlari ko‘p bo‘lishini talab etadi. Oldiga qo‘yilgan maqsadlar va erishilgan natijalar o‘rtasidagi uzilishni oldindan nazarda tutadi.
Strategik rejalashtirishning uzoq muddatli rejadan asosiy farqi shundaki, strategik rivojlantirishda o‘tmishda belgilangan rivojlanish tendensiyalaridan foydalanishning imkoni yo‘q. Bu yerda barcha marketing xavf-xatarlari va imkoniyatlarini taxlil qilish hamda baholashga alohida o‘rin ajratiladi. Kichik biznesda strategik rejalashtirishda iqtisodiy –matematik usullar modellar keng ishlatiladi.
Firmaning strategiyasi-umumiy harakatlar rejasi, uning yordamida firma o‘z maqsadlariga erishishga intiladi (maqsadlarga yetishish algaritmi).
Kichik biznes strategiyasi-firma strategiyasining asosiy qismini detallashtirish, bozordagi faoliyatining miqdor va sifat ko‘rsatkichlari hamda yo‘nalishlarining yig‘indisidan va firma strategiyasini to‘liqroq amalga oshirish mumkin bo‘lgan marketingning alohida chora-tadbirlariga yo‘naltiruvchi prinsipial qarorlardan iboratdir.
Strategik reja-operatsiyalar yig‘indisi bo‘lib, firma rahbarining nuqtai nazaridan qaraganda ularni bajarish uning strategiyasini amalga oshirishga olib keladi.
Taktika qisqa muddatli davrga (masalan: yil, chorak, oy) ishlab chiqiladi va zarur bo‘lganda, biznesning strategik vazifalarini hal qilish maqsadida to‘g‘rilab chiqiladi. Samarali strategik rejani tuzish quyidagilarni bosqichma bosqich amalga oshirishni talab qiladi: firma maqsadini aniq belgilab olish; bozordagi raqobot holatini, distribyutor va maxsulot yetkazib beruvchilar, ularning moliyaviy xolatini o‘z ichiga oluvchi biznes olib borish shart –sharoitlarini tahlil qilish; biznes faoliyatini va uni ishlab chiqarishga qo‘shilib ketishi jarayonini aniq ko‘z oldiga keltirish ; tashqi xavf va ustunliklarni, ichki imkoniyat va nozik jihatlarni, raqobot ustinliklarni ko‘rib chiqish. Xavf va ustunliklarni, ichki imkoniyat va nozik jihatlarni tekshirish SWOT tahlil deb ataladi va undan kichik/katta biznesni rejalashtirishda foydalaniladi.
Kichik biznes korxonasi faoliyatini maqsadi, vazifalari, strategiyasi, uni qanday amalga oshirish va nazorat qilinishi ushbu biznesdan keladigan foyda miqdorini belgilaydi. Buni oldindan ko‘rib chiqish va rejalashtirish lozim.(6.1 rasm)
Maqsad va vazifa
stratеgiya
f oyda
Amalga oshirish
nazorat
6.1. rasm. Kichik biznes korxonasi maqsadi, vazifalari, strategiyasi va nazoratni foyda miqdori bilan bog‘liqligi.2
Rejalashtirishda maqsadni aniq belgilab olish – kichik biznes muvaffaqiyatining garovi xisoblanadi.
Ma’lumki maqsadlar doimo ma’lum bir cheklanishlar asosida amalga oshiriladi. Ular kichik biznes korxonasi ichidagi va tashqaridan qo’yiladigan cheklanishlar bo’lishi mumkin. Tashqi cheklanishlar qatoriga qonun me’yorlari, inflyatsiya, raqobatchilar, iqtisodiy ustuvorlikni o’zgarishi, aholi daromadlarini o’zgarishi, qarzdorlarning moliyaviy holati va boshqalar kiritilishi mumkin. Ichki cheklanishlarga esa kichik biznes korxonasi xarajatlar darajasi, ishlab chiqarish quvvatlari, marketing va boshqaruvning holati, turli darajadagi nomuvofiqliklar va boshqalar kiradi. Shuning uchun kichik biznes korxonasi missiyasi, maqsadi va vazifalarini ishlab chiqish jarayonida uning faoliyatiga ta’sir qiluvchi ko’p sonli omillarni baholash zaruriyati tug’iladi.
|
