|
Инфляцион таргетлаш тарихи
Инфляцион таргетлаш ғояси швед иқтисодчиси Кнут Викселльга тегишлидир. Германия ва Швейцариянинг Марказий банклари биринчи марта 1970 йилларнинг ўрталарида инфляцион таргетлашдан фойдаланган.
1990 йилларда Янги Зеландия, Канада, Англия, Швеция ва Австралия ушбу сиёсатни қабул қилган. Бугунги кунгача Бразилия, Чили, Чехия, Венгрия, Исроил, Корея, Мексика, Польша, Филиппин, Жанубий Африка ва Таиланд сингари кўплаб ривожланаётган бозор иқтисодиёти мамлакатлари инфляцион таргетлашга ўтган.
2015 йилда Россия ва Қозоғистонда инфляцион таргетлаш режими жорий этилган.
Инфляцион таргетлаш режимининг натижаси
Ўзбекистон Республикаси Марказий Банкининг раиси М.Б. Нурмуратов 2019 йилнинг 26 ноябрь куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида инфляцион таргетлаш режими юзасидан қўйидаги фикрларни таъкидлаган эди:
Биринчи навбатда, инфляцион таргетлаш режимининг самарали жорий этилиши иқтисодиётда нархлар барқарорлиги ва 2023 йилга қадар инфляциянинг узоқ муддатли 5 фоизлик мақсадли кўрсаткич атрофида бўлиш имконини беради. Паст даражадаги инфляция эса аҳолининг турмуш даражасини яхшилаш билан биргаликда, иқтисодиётда бизнес ва инвестицион муҳитни яхшилайди.
Шунингдек, нархлар барқарорлиги аҳолининг миллий валютага бўлган ишончини оширади ва шу орқали иқтисодиётда долларлашув даражасининг пасайишига ҳамда миллий иқтисодиётга ички ва ташқи инвестицияларнинг ўсишига ижобий таъсир кўрсатади.
Инфляцион таргетлашда кам даражада бўлса-да, инфляция мавжуд бўлади. Шу орқали юқори даражадаги инфляция ва дефлациянинг юз бериши чекланади.
Инфляцион таргетлаш истеъмолчиларни келажакда нархлар ошишини кутишига ишонтириш орқали амалга оширилади. Истеъмолчилар нархлар доим ошишига ишонганида, соғлом иқтисодиёт яхшиланиб боради. Чунки сотиб олувчилар келажакда нархлар ўсишини кутишади, шу сабабли улар нархлар паст бўлганда кўпроқ товарлар сотиб олишади. Шу сабабли, “ҳозир кўпроқ сотиб ол” фалсафаси иқтисодиётни ўсиши учун зарур бўлган талабни қўллаб-қувватлайди.
2012 йилда АҚШ Марказий банки раиси Бен Бернанке инфляцион таргетлашни АҚШда жорий қилган. Бернанкенинг фикрича, инфляция бўйича истеъмолчиларнинг кутишларини бошқариш инфляцияни бошқаришда асосий фактор ҳисобланади.
Мазкур режимда инфляция бўйича узоқ муддатли мақсаднинг бўлиши жуда муҳим. Сабаби аҳоли ва иқтисодиётнинг бошқа субъектлари истеъмол ва инвестиция қилиш бўйича қарорларни қабул қилишда инфляциянинг келгуси мақсадли кўрсаткичларини инобатга олишади.
Ўзбекистон Республикасида инфляцион таргетлаш режимига ўтиш ҳаракати 2017 йилдан бошланган. Мазкур йилнинг 13 сентябрда Президентнинг ПҚ-3272-сонли қарори билан Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ички нархларнинг барқарорлигини таъминлашда ўрта муддатли истиқболда пул-кредит сиёсати мақсадларига эришиш принцип ва механизмларини хорижий марказий банклари томонидан қўлланиладиган инфляцион таргетлаш режимига ўтиш тўғрисидаги таклифига розилик берилган.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 18 ноябрдаги “Инфляцион таргетлаш режимига босқичма-босқич ўтиш орқали пул-кредит сиёсатини такомиллаштириш тўғрисида”ги ПФ-5877-сонли Фармонида бозор иқтисодиёти шароитида пул-кредит сиёсатини юритишнинг самарали усулларидан бири инфляцион таргетлаш режими эканлиги, бунда пул-кредит бозоридаги марказий банкнинг фаол иштироки, шунингдек, иқтисодий ривожланишнинг мунтазам таҳлили ва давлат сиёсати режаларининг кенг ёритиб борилиши инфляциянинг миқдорий мақсадларига эришишни таъминлаши келтириб ўтилган.
Шу мақсадда, Ўзбекистон Республикаси Марказий банки инфляция даражасини 2021 йилда 10 фоизгача пасайтириш ҳамда 2023 йилда 5 фоиз даражадаги доимий инфляцион мақсадни (таргет) ўрнатиш йўли билан 2020 йилнинг 1 январидан бошлаб пул-кредит сиёсати механизмларини босқичма-босқич инфляцион таргетлаш режимига ўтказиши белгиланган.
Бугунги кунда инфляцион таргетлаш режимининг жорий этилиши ўз самарасини кўрсатмоқда. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Марказий Банки томонидан эълон қилинган маълумотларга кўра, 2020 йил октябрь ойи бўйича Ўзбекистонда инфляция даражаси 11.5 фоизни ташкил этган. Бу кўрсаткич 2019 йилнинг октябрида 16.3 фоиз бўлган. Кўриниб турибдики, инфляция даражаси ўтган йилга нисбатан 4.8 фоизга кам.
Умид қиламизки, инфляцион таргетлаш режими макроиқтисодий барқарорликни таъминлашга ўз ҳиссасини қўшади.
Нима учун инфляцион таргетлаш режимидан фойдаланиш керак?
Do'stlaringiz bilan baham: |
