Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modeli

Инфляцион таргетлаш

Инфляцион таргетлаш бу нима?

Ҳозирги кунда инфляцион таргетлаш пул-кредит сиёсатини олиб боришнинг энг оммабоп усулларидан бири бўлиб, ушбу усул жаҳондаги 40 дан ортиқ мамлакатларда қўлланилмоқда.
“Target” сўзи инглиз тилидан олинган бўлиб, “мақсад” деган маънони англатади. Инфляцион таргетлаш режимида инфляциянинг мақсадли кўрсаткичи (таргет) ўрнатилади.
Инфляциянинг мақсадли кўрсаткичи (таргети)га эришиш учун пул-кредит сиёсати механизмлари босқичма-босқич ушбу режимга ўтказилиб, инфляцияни пасайтиришда самарали инструмент сифатида фойдаланилади.
Ўз навбатида, ушбу режимнинг қўлланилиши нархлар барқарорлигини таъминлаш орқали ўрта муддатли истиқболда мустаҳкам ва барқарор иқтисодий ўсиш учун қўшимча шароитлар яратиши мумкин. Шу билан бирга, Марказий банк инфляция даражасининг энг мос мақсад (таргет)ини аниқлаб олиб, унга пул-кредит сиёсати инструментларини қўллаш, иқтисодий ривожланишни мунтазам таҳлил қилиш ва пул-кредит сиёсати режаларини кенг ёритиш орқали эришади.
Бу режим ўзининг қабул қилинган стандартлари ва тартибларига эга. Масалан, макроиқтисодий таҳлил ва прогнозлаштириш тизимидан кенг фойдаланган ҳолда қарор қабул қилиш, сузувчи валюта курсидан фойдаланиш, коммуникациявий сиёсат тамойиллари, валюта интервенсияси стратегияси ва бошқалар.
Марказий банк инфляциянинг эришилиши зарур энг мос мақсад (таргет)ини (масалан, инфляциянинг 5 фоизли даражасига эришиш) ўрнатиб, ушбу таргетни пул-кредит сиёсати инструментларидан фойдаланган ҳолда сақлаши лозим.
Нархлар барқарорлигини таъминлаш инфляцион таргетлаш режимига ўтишда самарали усуллардан бири бўлиб, у ўз навбатида, "Ўзбекистон Республикаси Марказий банки тўғрисида"ги Қонунга мувофиқ, Марказий банкнинг банк тизими ва тўлов тизимлари ишлашининг барқарорлигини таъминлаш сингари асосий мақсадлари қаторида туради

Нима учун аксарият мамлакатлар инфляцион таргетлаш режимини тадбиқ этмоқда?

Гап шундаки, паст даражадаги ва прогоноз қилинадиган (барқарор) инфляция мамлакатда барқарор иқтисодий ўсиш учун жуда зарурий омил ҳисобланади. Бинобарин, инфляцион кутилма тижорат банклари томонидан кредит ажратишда ундаги фоиз ставкасига қўшилади ҳамда юқори инфляцион кутилма кредит фоиз ставкасининг юқори бўлишига олиб келади.

Шундай қилиб, тадбиркорлар қарз маблағ (кредит)лардан фойдаланганликлари учун ҳисобланган фоиз ставкаларининг юқори (юқори инфляция таъсирида) бўлиши, уларни қайтариш билан боғлиқ тўловларга таъсир қилади.
Агар фоиз ставкалари (кредит учун ҳисобланган) юқори бўлса, тадбиркорлар камроқ кредит оладилар. Бу эса уларнинг инвестициявий қобилиятига таъсир этган ҳолда, узоқ муддатли иқтисодий ўсишга салбий таъсир қилади. Зеро, биз бугун киритаётган инвестициялар - эртанги кунда товар ва хизматларни ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган асосий ишлаб чиқариш манбаларини яратишда муҳим восита бўлиб хизмат қилади.
Барқарор иқтисодий ўсиш учун паст даражадаги ва прогоноз қилинадиган (барқарор) инфляция марказий банклар учун зарурий шартлардан бири ҳисобланади.
Шу сабабли, паст даражадаги ва прогноз қилинадиган (барқарор) инфляцияни таъминлаш аксарият марказий банклар томонидан уларнинг узоқ муддатли мақсади (таргет) сифатида белгиланади.