Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

XVII.4. Qattiq, moddalarning yonish va yong'inga 

xavflilik xususiyatlari 

 

Qattiq  jismlarning  yonish  xususiyati  deganda,  uning  qizdirish 

natijasida  parchalanib,  yonuvchi  gazsimon  va  bug'simon  moddalar  hosil 

qilishi tushuniladi. Yonuvchi moddalarning mana shu parcha-lanish holati 

ularning  uchuvchi  qismi  deb  ataladi.  Uchuvchi  qismning  yonish 

---

 

 

346 

qonuniyatini  o'rganishda,  ularga  gazsimon  moddalarning  yonish 

qonuniyatlarini  qo'llash  mumkin.  Masalan,  quruq  moddalami  qizdirib 

haydash  yo'li  bilan  gazga  aylantirish  mumkin.  Haydashdan  keyin  hosil 

bo'lgan yoki qolgan qoldiq koks qoldig'i deb yuritiladi. Koks qoldig'ining 

yonish  jarayoni  gazsimon  moddalarning  yonish  jarayonidan  birmuncha 

farq  qilsada,  ammo  o'z-o'zidan  alangalanishning  issiqlik  nazariyasini  bu 

koks qoldiqning yonish jarayonini tushuntirish uchun qo'llash mumkin. 

Qattiq  moddalarning  yong'inga  xavflik  xususiyatlari  1  kg  qattiq 

modda  yonganda  ajralib  chiqadigan  issiqlik  miqdori,  o'z-o'zidan 

alangalanish yonib bitish tezligi va material yuzasida yonishning tarqalishi 

bilan ifodalaniladi. 

Qattiq jismlarning yonish harorati yonganda hosil bo'ladigan issiqlik 

miqdori va yonish zonasiga kelayotgan havo miqdoriga bogliq. 1 kg qattiq 

yoki  suyuq  yoqilg'i  yonishi  uchun  kerak  bo'ladigan  havo  miqdorini 

quyidagicha  hisoblash  mumkin.  Ma'lumki,  har  qanday  yonuvchi  modda 

tarkibida  uglerod,  oltin-gugurt,  vodorod  va  kislorod  bo'ladi.  Mana  shu 

moddalar  tarkibidan  kelib  chiqib,  1  kg  jismning  yonishi  uchun 

sarflanadigan havo miqdorini hisoblab chiqish mumkin. 

V

0

 = 

23

1

 (2,67C + S + 8H -0), 

bunda,  S,  S,  N,  O—yonuvchi  moddada  uglerod,  oltingugurt, 

vodorod va kislorodning og'irligiga nisbatan miqdori; son koeffitsiyentlar, 

1 kg har bir komponentning to'liq yonishi uchun sarflnadigan kislorodning 

miqdori; 2—3 soni, havodagi kislorodning foizda ifodalangan qiymati. 

Haqiqatda esa yonish va qizish natijasida, qattiq jismlarning yonishi 

uchun  havo  almashish  konveksiya  hodisasiga  ko'ra,  yonish  zonasiga 

nazariy  jihatdan  kerak  bo'ladigan  havoga  nisbatan  ko'proq  havo  oqimi 

keladi. Haqiqatda sarflangan havo miqdorini, nazariy jihatdan hisoblangan 

havo miqdoriga nisbati ortiqcha havo koeffitsiyenti deb yuritiladi. Yong'in 

vaqtida  bu  koeffitsiyent  diapazoni  nihoyatda  katta  bo'lib,  2-20  gacha 

o'zgaradi. Yetarli bo'lmagan havo muhitida yonish toliq bo'lmaydi. Bunda 

hosil  bo'lgan  yong'in  mahsulotlari  (SO,  qurum,  spirtlar)  yana  yonish 

qobiliyatiga ega bo'ladi. Bunday mahsulotlar oz miqdorda bo'lsa-da, tutun 

tarkibida ham bo'ladi.