Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

 

 XVII.16. Yashin qaytargichlar 

 

Momaqaldiroq  bo'lib,  chaqmoq  chaqqan  vaqtda  atmosferada  hosil 

bo'ladigan  elektr  kuchlanishlari  1500000  V  va  tok  kuchi  20000  A  ra 

boradi.  Bunday  katta  kuchlanish  va  tok  kuchi  ta'siridan  yer  yuzidagi 

ko'pgina  qurilishlar  yonib  ketishi,  buzilishi  va  shikast-lanishi  mumkin. 

Qurilish  binolarini  muhofaza  qilish,  odamlar  xavfsizligini  ta'minlash 

maqsadida  sanoat  korxonalarida  yashin  qaytargichlar  o'rnatiladi.  Yashin 

qaytargichlar  me'yoriy  hujjat  asosida  amalga  oshiriladi.  Yashin 

qaytargichlar  asosan  yashin  qaytargich  o'rnatiladigan  ustun,  yashin  tutish 

qurilmasi,  tok  o'tkazgich  va  yerga  ulangan  qismlardan  iborat  bo'ladi. 

Yashin  qaytargichning  ikki  xil  turidan:  tayoqsimon  va  to'qilgan 

arqonsimon  turlaridan  foydalaniladi.  Ular  binodan  ayrim  o'rnatilgan  yoki 

bino ichiga kiritilgan holda o'rnatilishi mumkin. 

Yashin  qaytargichning  muhofazalash  qobiliyati  uning  elektr  tokini 

yaxshi  o'tkazuvchanligi  va  yerga  chuqur  o'rnatilgan  metall  qismlar  orqali 

yashinni  yerga  o'tkazib  yuborishiga  asoslangan.  Bunda  yashin  qaytargich 

muhofazalanayotgan  binoga  nisbatan  baland  o'rnatilganligi  va  elektr 

tokining  oqib  o'tishiga  qarshiligi  kam  bo'lganligi  uchun  yashin  binoni 

shikastlamaydi  va  yerga  o'tib  ketadi.  Yashin  qaytargich  muhofaza 

qilayotgan  zonaning  yashindan  muhofaza  qilish  koeffitsiyenti  0,99  ga 

teng. 

Tayoqsimon  yashin  qaytargichlar  muhofazalanayotgan  obyekt 

---

 

 

362 

maydoniga  qarab  bitta  yoki  bir  nechta  bo'lishi  mumkin.  To'qilgan 

arqonsimon yashin qaytargichlar bino ustida bitta yoki bir necha tortilgan 

simlardan  iborat  bo'ladi.  Har  bir  sim  ikki  tomonidan  ustunlarga  tortib 

qo'yiladi va bir tomonlama yerga ulab qo'yiladi. Po'latdan qilingan simlar, 

trubalar,  ruxlangan  po'latdan  to'qilgan  arqon  va  boshqalar  yashin  qabul 

qiluvchi  sifatida  ishlatilishi  mumkin.  Tok  o'tkazgich  sifatida  po'latning 

ko'ndalang kesimi 36  mm  dan kam  bo'lmagan xohlagan xili  va shaklidan 

foydalanish  mumkin.  Yashin  qabul  qilish  qurilmasi  va  tok  o'tkazgichlar 

kavsharlab yopishtiriladi. 

Yerga  ulash  qurilmasi  yuzaki  bo'lishi  mumkin:  bunda  shoxsi-mon 

holdagi yoki nursimon taitibda yer ostiga 1 m chuqurlikda 30 m dan kam 

bo'lmagan  nurlardan  tashkil  topgan  metall  tayoqlar  yotiq  holatda 

ko'miladi.  Chuqurlashtirilgan  yerga  ulash  qurilmasi  esa  2—3  m  dan  kam 

bo'lmagan metall trubalarni (yoki boshqa shakl-dagi metall tayoqlarni) yer 

yuzasidan  0,7—0,8  m  chuqurlikkacha  yerga  tik  holda  qoqiladi.  Bu 

tayoqchalar  va  yuqori  usuldagi  nurlar  o'zaro  metall  tasmalar  bilan 

tutashtirilib, kavsharlanadi. 

Bunday  yerga  ulash  qurilmasining  elektr  tokini  o'tkazishga 

qarshiligi 10 Om dan oshmasligi kerak.