Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

                                                         22-jadval 

Ofatlar turi 

 

AQSh 

 

Dunyonin

g qolgan 

davlatlari

da 

 

Umumiy 

miqdori 

 

Tabiiy ofatlar (1938-1977-yillardagi statistika 

ma'lumotlari) 

 

Suv toshqinlari 

 

1,12 

 

7,03 

 

8,15 

 

Bo'ronlar 

 

0,70 

 

4,50 

 

5,20 

 

---

 

 

325 

Zilzilalar 

 

0,10 

 

4,12 

 

7,22 

 

Tornado 

 

1,98 

 

- 

 

- 

 

Meteoritlar 

 

0,0001 

 

- 

 

- 

 

Texnogen ofatlar (1959— 1978-yillar bo'yicha 

statistika ma'lumotlari) 

 

Aviatsiya 

5,05 

18,25 

23,30 

Avtomobil 

transporti 

 

1,20 

 

16,80 

 

18 

 

Suv transportlari  1,95 

13,10 

15,05 

Yong'inlar va 

portlashlar 

 

3,60 

 

9,45 

 

13,05 

 

Temir yo'l 

transporti 

 

0,35 

 

9,0 

 

9,35 

 

Shaxtalar 

 

0,75 

 

5,30 

 

6,05 

 

Plotinalar 

 

0,14 

 

0,45 

 

0,59 

 

 

Amerika Qo'shma Shtatlarida olib borilgan tadqiqotlar asosida tabiiy 

va  texnogen  fojialar  haqidagi  umumiy  ma'lumotlar  bor  va  bu  fojialarni 

butun  dunyo  bo'yicha  bo'layotgan  xuddi  shunday  voqealar  bilan 

solishtirilgan  ma'lumotlar  ham  mavjud.  Bunda  halokatli  fojia  sifatida 

Butun dunyo Sog'liqni saqlash tashkiloti tomonidan qabul qilingan talabga 

muvofiq  10  dan  ortiq  kishining  halokati  bilan  yakunlangan  favqulodda 

hodisalar sanaladi. 

Yuqorida  keltirib  o'tilgan  jadvaldan  ko'rinib  turibdiki,  tabiiy  va 

texnogen  ofatlarning  umumiy  nisbati  1:4.  Tabiiy  ofatlar  orasida, 

shuningdek,  Rossiya  mutaxassislarining  fikrlari  bo'yicha  ham  birinchi 

o'rinni  suv  toshqinlari  (8,15%)  egallaydi  undan  keyin  zilzilalar  (7,22%), 

bo'ronlar  (5,20%).  Texnogen  ofatlar  orasida  umuman  harakatlanish 

vositalari,  ya'ni  aviatsiya,  atomobil,  suv  transportlari  va  temir  yo'l 

transportlarida (65,7%) uchrashi keltiriladi. 

Rossiya  grajdan  muhofazasi  va  favqulodda  hodisalar  ilmiy 

tekshirish instituti ma'lumotlariga asosan Rossiya hududidagi asosiy yirik 

favqulodda hodisalar natijalari quyidagi jadvalda keltiriladi. 

 

23-jadval 

Yillar 

 

Favqulodda 

hodisalar soni 

 

 

 

Zarar  ko'r-

ganlar 

soni,  ming 

kishi 

 

xalok 

bo'lganl

ar 

 

 

 

Hamma

si 

 

Texnoge

n ofatlar 

Tabiiy 

ofatlar 

 

 

 

---

 

 

326 

1991 

 

334 

 

209 

 

125 

 

25 

 

236 

 

1992 

 

1015 

 

769 

 

246 

 

68 

 

947 

 

1993 

 

1027 

 

905 

 

122 

 

18 

 

1320 

 

1994 

 

1322 

 

1097 

 

225 

 

51 

 

672 

 

1995 

 

1369 

 

1088 

 

281 

 

57 

 

4679 

 

1996 

 

1349 

 

1034 

 

315 

 

20 

 

2120 

 

1997 

 

1665 

 

1174 

 

360 

 

83 

 

1735 

 

 

Umum  qabul  qilingan  qoidalarga  asosan  ofatlar  og'irlilik 

darajasiga qarab quyidagicha sinflanadi: 

 

—  kichik  ofatlar,  bunda  halok  bo'lganlar  va  jarohatlanganlar  soni 

25—100 kishi, kasalxonaga yotishi kerak bo'lganlar soni 10—50 kishi. 

— o'rtacha, bunda halok bo'lganlar va jarohatlanganlar soni 101  — 

1000 kishi, kasalxonaga yotqizilishi kerak bo'lganlar soni 51—250 kishi. 

—  katta,  bunda  halok  bo'lganlar  va  jarohatlanganlar  soni  1000 

dan  ortiq  va  kasalxonaga  yotqizilishi  kerak  bo'lganlar  soni  250 

kishidan ortiq. 

 

Shundan kelib chiqib, dunyodagi XX asr davomida yuz bergan eng 

yirik  ofatlarni  keltirib  o'tish  foydadan  holi  bo'lmaydi,  chunki  o'quvchilar 

ongida  yirik  ofatlar  tasawurini  hosil  qilish  o'zimizdaham  shunday  holat 

yuz 

berganda 

unga 

qarshi 

kurashish 

chora- 

tadbirlarini puxta o'ylab olib borishlariga zamin yaratadi. Yana shuni ham 

ta'kidlash joizki, tabiiy ofatlarni bo'lishi mumkin yoki mumkin emasligini 

oldindan  aytib  berish  imkoniyati  hozircha  yo'q.  Hozirgi  yaqin  davrlarda 

bo'lib 

o'tgan 

tabiiy 

ofatlarni 

ko'pchiligini 

yer  yuzasining  asrning  oxirgi  yillarida  isiganligi  va  bu  ekologiya 

muvozanatini buzilganligi bilan bog'liqligini ta'kidlovchi olimlar safi ortib 

bormoqda. Ulaniing fikrlarini inkor qilmagan holda, shuni ham ta'kidlash 

joizki, 

hozirgi 

zamon 

taraqqiyoti 

va 

dunyo 

hamjamiyatining  sa'y-harakati  qay  darajada  bo'lishidan  qat'i  nazar 

rivojlanish darajasi energiya ishlab chiqarish hisobiga o'sishi muqarrar va 

bu  muqarrarlik  ekologiyani  yaxshilash  hisobiga  amalga  oshirilishi 

mumkin deb hisoblash ham safsatabozlikdan boshqa narsa emas. Shunday 

ekan  hamma  mamlakatlar  va  davlatlar  ekologiyaga  e'tibor  beradi  deb 

aytish qiyin.