Кесишувчи кучлар системаси

kuchlarni geometrik usulda qo'shish.
bir nuqtada kesishuvchi kuchlarning teng 
ta'sir etuvchisi
nazariy mexanika 
biror bir kuchlar sistemasining barcha kuchlarining 
geometrik yiғindisiga teng bo'lgan kuchni
 
bosh vektor
 
deb ataladi.
1) ikki kuchni qo'shish
A 
1
F

2
F

R





cos
2
1
2
2
2
1
2
F
F
F
F
R





sin
sin
sin
2
1
F
F
R

---

22 
nazariy mexanika 
A
a)
б)
15-расм
F
1
F
1
F
2
F
2
F
3
F
3
F
n
F
n
R
R
O
a
b
c
m
n







k
n
F
F
F
F
F
R
...
3
2
1
bir necha kuchlarning geometrik yiғindisi yoki 
bosh vektori shu kuchlardan qurilgan kuch 
ko'pburchagining yopuvchi (so'nggi) tomoni bilan 
tasvirlanadi.

---

23 
nazariy mexanika 
A
a
B
b
C
c
D
P
P
Q
Q
R
R
16-расм
а)
б)
kuchning tashkil etuvchilarga ajratish

O
x
a
b
c
d
e
F
F
1
F
F
2
F
F
3
F
F
4
R
R
24-расм


kx
x
F
R


ky
y
F
R


kz
z
F
R

---

24 
nazariy mexanika 
bir nuqtada kesishuvchi kuchlar 
sistemasining muvozanat shartlari

1. kuchlar ta'sirida jism muvozanatda (tinch xolatda) yoki 
“inertsiya bo'yicha” xarakatda bo'lsa, bu ta'sir etuvchi 
kuchlar statikaning muvozanat shartlarini 
qanoatlantiradi; 
2. erkin qattiq jismga qo'yilgan muvozanatlashgan kuchlar 
jism muvozanatining zaruriy shartlarini ifodalaydi, lekin 
jism muvozanatda bo'lishi uchun etarli emas: 
muvozanatlashgan kuchlar qo'yilishidan avval jism faqat 
tinch xolatda bo'lgandagina, u muvozanatda bo'ladi. 

---

25 
nazariy mexanika 
bir nuqtada kesishuvchi kuchlar 
sistemasining muvozanat shartlari

muvozanat shartining geometrik ko'rinishi
kesishuvchi kuchlar sistemasi muvozanatda bo'lishi 
uchun shu kuchlardan yasalgan kuch ko'pburchagining 
yopiq bo'lishi zarur va etarlidir.
muvozanat shartining analitik ko'rinishi
0


kx
F
0


ky
F
0


kz
F
ta'sir chiziqlari bir nuqtada kesishuvchi fazoviy kuchlar 
sistemasi muvozanatda bo'lishi uchun bu kuchlarning 
uchchala koordinata o'qlaridagi proektsiyalarining 
yiғindisi aloxida-aloxida nolga teng bo'lishi zarur va 
etarlidir.

---

26 
nazariy mexanika 
uch kuch teoremasi
A
B
F
F
1
F
F
2
F
F
3
R
R
26-расм
agar erkin qattiq jism bir tekislikda joylashgan va o'zaro 
parallel bo'lmagan uchta kuchlar ta'sirida muvozanatda 
bo'lsa, u xolda bu kuchlarning ta'sir chiziqlari bir 
nuqtada kesishadi.

---

27 
nazariy mexanika 
statika masalalarini echish
1. jismga ta'sir etayotgan kuchlar (barchasi yoki ba'zilari) 
ma'lum bo'lgan xolda, bu kuchlarning qanday xollarida yoki 
ular o'zaro qanday munosabatda bo'lganda jism 
muvozanatda bo'lishini aniqlash masalalari; 
2. jismning muvozanat xolati (yoki “inertsiya bo'yicha” 
xarakati) ma'lum bo'lgan xolda, shu jismga ta'sir etayotgan 
kuchlarning barchasini yoki ba'zilarini aniqlash masalalari.
statikaning barcha masalalarida boғlanish reaktsiyalari 
oldindan noma'lum deb xisoblanadi.
muxandislik xisoblarida statika masalalarini echish natijasida 
konstruktsiya (agar konstruktsiya boғlanishlar bilan 
maxkamlangan bo'lmasa) muvozanatda bo'lish shartlari, 
shuningdek, konstruktsiya muvozanat xolatida tayanchlarga 
beriladigan bosim kuchlari yoki konstruktsiyaning ba'zi 
elementlarida sodir bo'ladigan zo'riqish kuchlari aniqlanadi.

---

28 
nazariy mexanika 
masalalarni echish jarayoni quyidagi 
bosqichlardan iborat:
1. muvozanati tekshirilayotgan jismni (ob'ektni) tanlab 
olish.
2. jismni erkin xolga keltirish (jismni boғlanishlardan 
ozod etish va jismga ta'sir etuvchi barcha kuchlarni va 
boғlanishlar o'rniga boғlanish reaktsiyalarini tasvirlash)
3. muvozanat shartlarini tuzish
4. izlanayotgan noma'lumlarni aniqlash, echimning 
to'ғriligini tekshirish va olingan natijalarni taxlil qilish
masalani echish jarayonida tartibga rioya qilgan xolda sifatli 
chizma (yaxshi chizilgan chizma masala echishning to'ғri 
yo'lini topishga va muvozanat tenglamalarini tuzishda yo'l 
qo'yiladigan xatoliklarni oldini olishga yordam beradi) va 
barcha amallarni ketma-ket bajarish katta axamiyatga ega.

---

29 
nazariy mexanika 


a
b
c
y
x