|
a
B
a2
b2
a1
b1
B2
B1
nazariy mexanika
4
kuch tushunchasi,
uning o'qqa
va tekislikka
proektsiyasi
F
X
a
B
B
X
Y
B
Y
pr
X
(
F
) = AB
X
=F
X
AB
X
=F
X
= Fcos(
)
AB
Y
=F
Y
= Fcos(
-90) va AB
X
=F
X
= -Fsin(
-90)
AB
X
= -Fcos(
) = -Fcos(180-
)
pr
Y
(
F
) = AB
Y
=F
Y
AB
Y
=F
Y
= Fsin(
)
AB
Y
= Fsin(
) = Fcos(180-
)
1
2
3
4
5
6
7
nazariy mexanika
5
kuch tushunchasi,
uning
o'qqa va
tekislikka proektsiyasi
F
a
B
V
P
a
V
b
V
b
P
a
P
X
B
V
B
P
V
P
F
V
F
P
pr
V
(
F
) =
F
V
|
F
V
| =
AB
V
= Fcos(
)
a
X
b
X
= -
a
V
b
V
∙cos(
V
) = pr
X
(
F
)
pr
P
(
F
) =
F
P
|
F
P
| =
AB
P
= Fcos(
)
a
X
b
X
a
X
b
X
= -
a
P
b
P
∙cos(
P
) = pr
X
(
F
)
nazariy mexanika
6
kuchning berilishi (
analitik usul
)
X
Y
Z
i
j
k
R
XY
R
ZX
R
R
Y
R
X
R
Z
pr
X
(
R
) = R
X
pr
Y
(
R
) = R
Y
pr
Z
(
R
) = R
Z
R
=
R
X
∙
i
+
R
Y
∙
j
+
R
Z
∙
k
R
=
|
R
| =
(
R
X
)
2
+ (
R
Y
)
2
+(
R
Z
)
2
cos(
R
,X) = R
X
/R va shu kabilar.
nazariy mexanika
7
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
F
1
F
2
R
1-2
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
(grafik usul)
nazariy mexanika
8
F
1
F
2
R
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
(grafik usul)
nazariy mexanika
9
F
1
F
2
R
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
R
1-4
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
(grafik usul)
nazariy mexanika
10
F
1
F
2
R
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
R
1-4
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
(grafik usul)
R
1-5
nazariy mexanika
11
F
1
F
2
R
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
R
1-4
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
(grafik usul)
R
1-5
nazariy mexanika
12
F
1
F
2
R
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
R
1-4
F
2
F
3
F
4
F
5
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga aratish
(grafik usul)
F
1
R
1-5
=
F
i
nazariy mexanika
13
F
1
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-2
R
1-3
R
1-4
F
2
F
3
F
4
F
5
R
1-5
kuchlarni qo'shish
va tashkil
etuvchilarga ajratish
(grafik usul)
a
R
1-5
nazariy mexanika
14
F
2
F
3
F
4
F
5
F
1
R
1-5
kuchlarni qo'shish
va tashkil etuvchilarga ajratish
(analitik usul, tekislikdagi xol)
X
Y
i
j
a
R
(1-5)X
∙
i
=
F
1X
∙
i
+
F
2X
∙
i
+
F
3X
∙
i
+
F
4X
∙
i
+
F
5X
∙i
=
= (
F
1X
+
F
2X
+
F
3X
+
F
4X
+
F
5X
) ∙
i
R
1-5
=
R
(1-5)X
∙
i
+
R
(1-5)Y
∙
j
R
(1-5)Y
∙
j
=
F
1Y
∙
j
+
F
2Y
∙
j
+
F
3Y
∙
j
+
F
4Y
∙
j
+
F
5Y
∙j
=
= (
F
1Y
+
F
2Y
+
F
3Y
+
F
4Y
+
F
5Y
) ∙
j
R
(1-5)X
=
F
1X
+
F
2X
+
F
3X
+
F
4X
+
F
5X
R
(1-5)Y
=
F
1Y
+
F
2Y
+
F
3Y
+
F
4Y
+
F
5Y
nazariy mexanika
15
s
vektor yo'nalishi
shundayki, uning uchidan qaraganda
birinchi (
a
) vektordan,
ikkinsi (
v
) vektorga eng qisqa
o'tish burchagi
soat mili aylanishiga teskari
yo'nalishda bo'ladi
.
vektorlarni ko'paytirish (
vektor ko'paytma
)
A
B
C
A
×
B
=
C
C vektor
P tekislik
1
2
3
|
s
|
=
A
∙
B
∙
sin
(
A
,
B
)
nazariy mexanika
16
vektorlarni ko'paytirish (
vektor ko'paytma
)
A
×
B
=
C
C vektor
P tekislik
1
2
s
vektor yo'nalishi
shundayki, uning uchidan qaraganda
birinchi
(
a
)
vektordan,
ikkinsi
(
v
)
vektorga eng qisqa
o'tish burchagi
soat mili aylanishiga teskari
yo'nalishda bo'ladi
.
3
|
s
|
=
A
∙
B
∙
sin
(
A
,
B
)
A
B
C
nazariy mexanika
17
nuqtaga nisbatan
kuch momenti
(
algebraik tushuncha
)
●
A
B
C
F
h
A
h
B
m
i
(F) =
± F∙h
i
m
A
(
F
) = +
F
∙h
A
ishoralar qoidasi:
+
–
m
B
(
F
) =
–
F
∙
h
B
m
C
(
F
) = 0
elka
elka
aylantirish effekti
nazariy mexanika
18
nuqtaga nisbatan kuch momenti (
vektor tushuncha
)
●
m
O
(
F
)
–P
t.ga perpendikulyar
r
–
a
nuqtaning radius-vektori
|
m
O
(
F
)
|
=
F
∙
h
O
h
O
= |r|∙sin(
)
m
O
(
F
)
=
r
×
F
|
m
O
(
F
)
|
=
F
∙
|r|∙sin(
)
aylantirish effekti
Z
nazariy mexanika
19
kuchning
o'qqa nisbatan momenti
aylantirish effekti
●
O
h
F
F
P
Z
m
Z
(
F
) = m
O
(
F
P
) = F
P
∙h = Fcos(
)∙h
kuchning (Z) o'qqa nisbatan momenti
skalyar miqdor bo'lib,
u (F
P
) vektorning
tekislik bilan kesishgan (o) nuqtaga
nisbatan momentiga teng
.
F
P
–
F
kuchning
P
dagi proektsiyasi
.
P
tekislik
Z o'qqa perpendikulyar
.
momentning ishorasi uning aylantirish
effektining yo'nalishi bilan aniqlanadi:
uning uchidan qaraganda aylantirish effekti:
•
soat mili yo'nalishida bo'lsa
–
minus
;
•
soat mili yo'nalishiga teskari bo'lsa
–
plyus
.
F
Z
F
P
nazariy mexanika
20
kuchning
o'qqa nisbatan momenti
aylantirish effekti
●
O
h
F
F
P
Z
m
Z
(
F
) = m
O
(
F
P
) = F
P
∙h = Fcos(
)∙h
kuchning (Z) o'qqa nisbatan momenti
skalyar miqdor bo'lib,
u
(F
P
) vektorning
tekislik bilan kesishgan (o) nuqtaga
nisbatan momentiga teng
.
F
P
–
F
kuchning
P
dagi proektsiyasi
.
P
tekislik
Z o'qqa perpendikulyar
.
m
Z1
(
F
) = -m
O
(
F
P
)
masalan,
Z1
nazariy mexanika
momentning ishorasi uning aylantirish
effektining yo'nalishi bilan aniqlanadi:
uning uchidan qaraganda aylantirish effekti:
•
soat mili yo'nalishida bo'lsa
–
minus
;
•
soat mili yo'nalishiga teskari bo'lsa
–
plyus
.
21
Do'stlaringiz bilan baham: | 
