Kesish jarayonidagi issiqlik xodisalari Reja: Kesishdagi issiqlik manbalari

0
С 
mV 
5 
4 
6 
1 
2 
3 
34-шакл. Табиий термопарани градуировка ыилиш схемаси 
l 
I 
II 
35-шакл. Олдинги юзадаги температурани щлчаш учун йиьма кескичнинг схемаси 
Tabiiy termopara, keskichning buyum va qirrindi bilan, kontakt zonasida harorat miqdorini 
o‘rtalashtirilgan qiymatlarini beradi. Bunda o‘rtalashtirish darajasi nomalumligicha qoladi.

---

7 
36-шакл. Югурувчи термопара билан температурани 
щлчаш схемаси
V 
V
c
 
Oldingi yuzaning kengligi bir xil izolyatsiyalangan uchastkalardan tashqil topadi. Agar 1-uchastka 
yetarlicha kichik bo‘lsa, u holda shu uchastkada o‘lchangan termoelektr yurituvchi kuch F kesuvchi 
qirra haroratiga muvofiq bo‘ladi. Uchastka 1ni oshirish bilan oldingi yuzaning istalgan uchastkasining 
haroratini aniqlash mumkin. Tabiiy termoparaning bir turi bo‘lgan ko‘sh keskichlar usuli quyidagicha 
tuzilgan: zagotovkaga bir vaqtning o‘zida bir xil kesish sharoitida ikkita keskich bilan ishlov beriladi. 
Keskichlarni geometriyasi bir xil, lekin turli xil materiallardan tayorlangan. SHuning uchun kesish 
jarayonida keskichlarni qizib ketishidan termoelektr yurituvchi kuchlar hosil bo‘ladi. Uning qiymati faqat 
keskich materiali va kontakt yuzasi haroratiga boьliq bo‘ladi. Ishlov beriladigan material o‘zgarganda 
termoparani qaytadan tarirovka qilishning xojati yo‘q. 
37--шакл. Кескични олдинги юзасидаги Т.Э.Д.С.ни щзгариши 
E 
mв 
l, мм 
Yugiruvchi termoparalar usuli, qirindi va detal yuzalarida haroratni taqsimlanish qonunini 
tekshirishga imkon beradi. Zagatovkada lentasimon rezba ochiladi.Uning cho‘qqisida o‘q va radiusga 
burchak ostida joylashgan, diametri 0,8 1,0mm bo‘lgan teshik parmalanadi. Har bir teshikka turli xil

---

8 
materiallardan tayyorlangan, masalan konstantadan va misdan, termoelement, yaoni ikkita 
izolyatsiyalangan o‘tkazgich kiritiladi. Tajribani o‘tqazishda keskich trubani kesib tashlaydi va 
termoparaning uchlarini tutashtiradi. 
Termoelement qirrindining keskich ustki qatlami bilan birga kesuvchi asbobning oldingi yuzasi 
bo‘yicha harakat qiladi. Unda kontakt yuzidagi haroratga proportsional yurituvchi kuchlar hosil 
bo‘ladi. 
Termobuyoqlar, qirrindining 150-700
0
S chegarada bo‘lgan o‘rta haroratini taqriban aniqlash 
uchun qo‘llaniladi. Termobuyoklar issiqlik taosiri ostida sovuganda ham o‘zgarmaydigan muayyan 
rangga kiradi. 
Tovlanish tuslari bo‘yicha kirrindi haroratini aniqlash xech kanday moslamalarni talab qilmaydi. 
Qizigan qirrindida yupqa oksid qatlam hosil bo‘ladi. Ularning tuslari qizish haroratiga boьliq bo‘ladi. 
Misol uchun uglerodli po‘latlar uchun tovlanish tuslari va ularga muvofiq bo‘lgan haroratlar keltirilgan.
jadval
Tovlanish tuslari 
Harorat S 
Sarьishtir 
200 
Och sariq
220 
To‘q sariq
240 
Purpur
270 
To‘q ko‘k
290 
Och ko‘k 
320 
Ko‘qish kulrang 
350 
Oq qo‘lrang 400 
400 
Bunday termoparada o‘lchangan harorat miqdori tabiiy termopara usulida olingan 
ko‘rsatkichlardan yuqori bo‘ladi. 
Optik pirometr qirindining o‘rtacha haroratini (560-600
O
S dan yuqori) aniqlash uchun 
qo‘llaniladi. O‘lchash qoronьi binoda o‘tkazilishi kerak. Pirometr yordamida aniqlangan qirindining 
o‘rtacha harorati kalorimetr usulida aniqlangan haroratga nisbatan 6-7% miqdorida yuqori bo‘ladi. 
Struktura usulida kesish jarayonida hosil bo‘ladigan issiqlik natijasida asbob sirtki qatlami 
mikrostrukturasini va qatlamining o‘zgarishiga asoslangan. Qatlamning mikroqattiqligi hamda 
mikrotuzilishini o‘lchash va taqqoslash yo‘li bilan uning qizish harorati aniqlanishi mumkin.