Kesish jarayonidagi issiqlik xodisalari Reja: Kesishdagi issiqlik manbalari

Kesish haroratini aniqlash usullari. 
Keskich yuzalaridagi haroratni o‘lchash uchun 1912 yili
Ya.G.Usachev tomonidan birinchi bo‘lib sunoiy termopara qo‘llaniladi. Keskichni ishchi yuzasidan 0,2-
0,4 
mm
masofada tugallanuvchi, diametri 1-3 
mm
bo‘lgan teshikka shisha trubalar bilan 
izolyatsiyalangan mis-konstantan termoporasi joylashtiriladi (shakl - 32,a). Termoparada paydo
bo‘lgan va milli voltmetr qayd etgan termoelektr yurituvchi kuchlar qiymatlari, kesish haroratiga
proportsional bo‘ladi. 

---

5 
mV 
mV
 
б) 
а) 
32-расм. Сунoий (а) ва ярим сунoий (б) термопаралар схемаси 
б) 
Usachev termoparasining ikkinchi varianti(yarim sunoiy termopara) quyidagicha(shakl-32, 
b): diametri 1 
mm 
bo‘lgan teshik 0,3 
mm
ketingi yoki oldingi yuzadan masofada 0,4 
mm
gacha 
toraytiriladi. Teshikning tor qismiga teshikning keng qismidan shisha truba bilan izolyatsiyalangan 
konstant sim kiritilib qisib ko‘yiladi. Simning bir uchi keskich qirrasining oldingi yoki keyingi yuzasiga 
mahkamlanadi, ikinchi uchi esa keskich o‘rtasiga kav sharlanadi.
Metallarni kesishda issiqlik xodisalarini tekshirish uchun tabiiy termopara keng qo‘llaniladi 
(shakl-33). Kontaktda bo‘lgan keskich va detal bir-birlari bilan termoparani hosil etishadi. Keskichni 
buyum va qirindi bilan kontakt maydoni termoparaning issiq kavsharlangan joyi hisoblanadi.
mV 
33-шакл. Табиий термопара схемаси
3 
2 
1 
4 
5 
3 
6 
Keskich va detal o‘lcham xatoligiga yo‘l qo‘ymaslik uchun dastgoh tanasidan izolyatsiyalanadi. 
Zagotovkaning o‘ng uchiga o‘rnatilgan xalqa simobli idishga botiriladi. Bu termopara 1- qizdirish 
pechi va 2- eritilgan metall uchun idishdan iborat bo‘lgan qurilmada teng bo‘linadi. Idishga
millivoltimetr 5 bilan birlashtirilgan qirindi 3 va keskich 4 joylashtiriladi. Idish harorati nazorat

---

6 
termoparasi orqali qayd qilinadi. Millivoltmetr va 0- nazorat termoparasi 6 ko‘rsatkichlari bo‘yicha 
tarirovka grafigi quriladi.