Kesish elementlari va keskich kesuvchi qismining geometrik parametrlari

tg_b= tg sos - tgsin (15)

O F M uchburchagidan:

,
G’K=AV=AOtg AVO uchburchagidan KM=VKtg=AFtg =OAstgtg.


VKM va AFO uchburchagidan .

SHundan sUng quyidagini xosil kilamiz:

tg_k = tgsin + tgcos . (16)

Ketingi burchaklar orasidagi bog’liqlikni aniqlash uchun shunday usuldan foydalanamiz. Ketingi yuza faqat burchak kattaligi orqali oldingi yuzadan ajralib turadi.

, _b, _k burchaklarga (90^o- ), (90^o-_b), (90^o-_k) burchaklar muvofiq buladi.  va  burchaklar oldingi kattaligida qoladi. SHuning uchun (14va15) formulalaridan quyidagilarni olamiz:

stg_b=s tgcos - tgsin , (17)


ctg_k = ctgsin+ tgcos , (18)

ya`ni asosiy burchaklarni bUylama va kundalang kesuvchi tekislikdagi burchaklar funktsiyasi sifatida tasavvur etilsa (14) - (17) tengliklarni  va  larga muvofiq echish mumkin:

tg=tg_b cos+ tg_ksin , (19)
tg= tg_k cos- tg_bsin , (19)
ctg=ctg_bcos+tg_ksin , (20)
tg=ctg_kcos- ctg_bsin. (21)

Keskichning burchak Ulchamlarini va ishchi yuzalarining formalarini tugri tanlash uchun xar kaysi burchakning vazifasini aniqlab olish kerak, kesish jarayoniga uning ta`sir etishini tushunib olish kerak. SHu bilan birga kekich va zagotovka materialini, ishlov berish sharoitini xisobga olish xam shart.

Xarakat yUnalishiga nisbatan keskich formasi va oldingi yuzasi joylashishi qirindi xosil bulish jarayoniga xal qiluvchi ta`sir etadi. Oldingi burchak ortishi bilan kesish kuchi va qirindining deformatsiyalanish darajasi kamayadi, ajralib chiqayotgan issiqlik miqdori kamayadi.Bu keskichning turg’unligiga kulay ta`sir qiladi. Ammo oldingi burchakning Usishi bilan Utkirlik burchagi kamayadi, bu bilan keskich kesuvchi tig’larining mustaxkamligi va turg’unligi qisqaradi va kesuvchi qirradan issiqlikni olib Utish imkoniyati pasayadi.
Amaliyotda kullanadigan keskichlarning oldingi yuzalarining formalari 4 xil buladi (shakl-14). Keskichning oldingi yuzasini charxlash kesuvchi asbobning kesuvchi qirrasini bir muncha mustaxkam bulishini taominlaydi.
Plandagi oldingi burchak tezkesar keskichlar uchun _f=0…5⁰, qattiq qotishmadan tayyorlangan keskichlar uchun _f=-5⁰…10⁰ lar qabul qilinadi. TSilindir buyicha (R radiusli) oldingi yuzani charxlashda oldingi burchak kattalashadi, qirindini kesib tashlash engilashadi. Bunda keskichning kesimi kUzga kUrinarli darajada susaymaydi. Oldingi yuza tezkesar keskichlarda 1, 2 va 3 formalar buyicha, qattiq qotishmali va mineralokeramik keskichlar bilan pulatga ishlov berishda 2, 3 va 4 formalar buyicha, chuyanga ishlov berishda 1 forma buyicha charxlanadi.
Tezkesar kesuvchi asbob yordamida pulatga ishlov berishda, tekislanadigan yuza uchun oldingi burchak qiymati quyidagi jadvalga binoan qabul qilinadi.
jadval - 1.

Pulatning qattiqlik guruxi	CHuzilishdagi mustaxkamlik v kgk/mm^2 chegarasi	Oldingi burchak , grad.
YUmshoq	50	25
Urta qattiqlikda	50-80	18
Qattiq	80-120	12

Utuvchi tezkesar keskichlarning oldingi burchagi =25⁰…30⁰ buladi. Qattiq qotishmali va mineralokeramik keskichlarning oldingi burchagi tezkesar keskichlarning oldingi burchagiga qaraganda taxminan 5⁰ ga kichik buladi. 9 ta qattiq pulatlarga (_v>80 kgs/mm²) ishlov berish uchun qattiq qotishmali va mineralokeramik keskichlarning oldingi burchagi manfiy qiymatda charxlanadi:
jadval - 2

Mustaxkamlik oldingi chegarasi, v, kgk/mm.	Burchak , grad
 110	- 5
> 110	- 10

CHuyanga ishlov berishda qattiq qotishmali va mineralokeramik keskichlarning oldingi burchagining qiymatlari kuydagicha buladi:
jadval - 3

CHuyan qattiqligi, NV	oldingi burchak, , grad
 220	12
> 220	8

Pulatlarni yunishda qirindini sindirish uchun maxsus choralar kUrishni talab etiladi. Oldingi yuzaga qirindini sindiruvchi eni kesim qalinligiga bog’liq buladigan pog’onalar charxlashga (shakl - 15, a) yoki maxsus moslamalar ekranlar Urnatishga tugri keladi (shakl - 15, b).

Ketingi  burchak kesim yuzasiga nisbatan keskichning ketingi yuzasini erkin siljitishni ta`minlashi kerak. Kesuvchi asbobning va ishlab chiqilgan buyumning kontakt maydoni, keyingi yuzadagi kuch qiymati va keskichning eyilish jadalligi ketingi burchak Ulchamiga bog’liq buladi. Ketingi  burchak, kesuvchi qirraning yumaloqlanish radiusi Ulchamiga va keskichning Utkirlik burchagiga bevosita ta`sir etadi. Kesish jarayonida titrash ma`lum darajada keyingi yuzadagi kontakt sharoitga bog’liq buladi.



-
Qora ishlov berishda ketingi burchak 6⁰…8⁰ chegarada tanlab olinadi va toza ishlov berishda 10⁰…12⁰ chegarada buladi. YOrdamchi ketingi burchak asosiy ketingi burchakga teng buladi. Kesib tashlovchi keskichlarda ₁=1⁰….2⁰ buladi.
Qora ishlov berish sharoitida ketingi burchakning kichrayishi keskichli kesuvchi qismining tanasini mustaxkam qilib tayorlash zarurligini taqozo etadi. Toza ishlov berishda kesish kuchlari uncha katta bUlmaganligi uchun ketingi burchakni 15⁰ ga kattalashtirish mumkin.
Keskichlarni charxlash elektrokorund toshlari (tezkesar pulat), kremniy karbididan tayorlangan toshlar (qattiq qotishmalar va mineralokeramika) yordamida bajariladi. Oldingi va ketingi yuzalarning kesuvchi qirralari bUylab «GOI pastasi» (tezkesar kesskichlar) «bor karbidi pastasi» (qattiq qotishmali keskichlar) surtilgan chuyan disklar yordamida 9…10 kvalitet tozalagigacha olib boriladi (shakl-16).

Keskichlarni olmos toshlar yordamida toza charxlash va kerakli sifatga etqazish (davodka) eng yaxshi natijalarni beradi.
Plandagi asosiy burchak 30^o….90^o chegaralarda tanlab olinadi. Plandagi asosiy burchak Uzgarishi bilan kesuvchi qirraning ishchi uzunligini qirqim qalinligiga bulgan ta`siri Uzgaradi. Burchak qanchalik kichik bUlsa, kesuvchi qirraning ishchi uzunligi shuncha katta buladi va qirqim qalinligi shuncha kichik buladi.
Bunda keskich turg’unligi kattalashadi, lekin bu bilan detal egilishini va titrashini xosil qiluvchi radial kesish kuchlari ortadi. Burchakning kichik qiymatlari uncha katta bulmagan kesish chuqurligi bilan yUnilayotganda qabul qilinadi. Pog’onali yuzalarga ishlov berilayotganda burchak =90^o qilib qabul qilinadi. SHuningdek kichik quvvatdagi dastgoxlarda bikr bUlmagan detallar (uzun yupqa valiklar, yupqa devorli detallar) yUnilayotganda  xam burchak =90⁰ deb qabul qilinadi. Kuprok xollarda =45⁰ teng deb qabul qilingani maokulroq buladi.
Plandagi yordamchi burchak ₁ yordamchi kesuvchi qirraning normal sharoitda ishlashini taominlaydi va 5⁰…10⁰ dan 30⁰….45⁰ gacha chegarada qabul qilinadi.
Tezkesar keskichlar uchun =5⁰…10⁰, qattiq qotishmalardan charxlangan keskichlar uchun ₁=15⁰…30⁰, egilgan keskichlar uchun =4⁰…5⁰ kesib tashlovchi keskichlar uchun =1⁰…2⁰ (shakl 17) chegarada buladi.



17-шакл. Кесиб ташловчи кескичнинг пландаги бурчаклари.

Asosiy va yordamchi kesuvchi qirralar kesishadi, yoki bir-biri bilan uchrashadi. Bular tugri chiziqli yoki egri chiziqli bulishi mumkin (shakl-18). Keskich chUqqisidagi yumaloqlanish radiusi r0,5…5 mm, Utuvchi qirra uzunligi f2mm, Utuvchi qirradan plandagi burchak ₀=15…20^o chegarada bulishi mumkin. eng yaxshi natijalar radiusli Utuvchi qirrada xosil qilinadi.

Asosiy kesuvchi qiraning qiyalik burchagi , keskichning oldingi yuzasini uning xarakati yUnalishiga nisbatan joylashishiga ta`sir qilishi bilan birga, kesuvchi qirraning ishchi uzunligini kesilayotgan qatlam qalinligiga bulgan munosabatiga xam ta`sir qiladi.
Qiyalik burchak ning qiymati metallarni kesishda keskichni zagotovkaga Uyib kesish sharoitiga katta ta`sir Utkazadi. Qiyalik burchak ning manfiy qiymatida keskichning buyum bilan uchrashish joyi eng zaif nuqta keskich chUqqisi xisoblanadi.  burchakning musbat qiymatida kontaktning dastlabki nuqtasi keskich chUqqisidan siljiydi va uning sinish imkoni qisqaradi.
Burchak  qirindining tushish yUnalishiga xal qiluvchi ta`sir Utkazadi (shakl 19). Qora ishlov berishda qirindini qoniqarli maydalashishiga erishishi mumkin. Bunda qirindi ishlov berilgan yuzaga yUnalgan buladi. Toza ishlov berishda ishlov berilgan yuzaga ziyon etkazmaslik maqsadida qirindi ishlov beriladigan yuzaga yUnaltiriladi. (shakl 19,a) burchakning manfiy qiymatdan musbat qiymatga Utishda keskich chUqqisi mustaxkamlanadi, uning turg’unligi bir muncha oshadi shu bilan birga radial kesish kuchi ortadi.
Asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi -20^o dan +30^o gacha bulgan chegarada Uzgarishi mumkin va 4- jadvalga muvofiq tanlanadi.

jadval-4

Keskich materiali	Ishlov berish sharoiti	Kesuvchi qirraning qiyalik burchagi , grad
Tezkesar pulat	Qora	+5
	Toza	-5
	Bikr bulmagan detallar	-20
Qattiq qotishma va mineralokeramika	Bir tekisli quyim	0+5
	Bir tekis bulmagan quyim, zarblar	+(10^o30^o)