Keltirilgan harbiy terminlar

MAVZU: PIRIMQUL QODIROVNING ,,AVLODLAR DOVONI‘‘ ROMANIDA
KELTIRILGAN HARBIY TERMINLAR.

1. Miltiq:

• 
  Pakavira g'ilofdan kartech solib otiladigan yo'g'on quvurli miltiq oldi: - Buning qo'ndog'iga Hind um- monining sadaflari qadalgan, quvuri ispan kumu-shi bilan bezatilgan. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nash- riyoti. 2019- yil. 39- bet ).
  

Miltiq termini ushbu gapda o'q otadigan, qo'ndog'i va uzun stvoli bo'lgan qo'l quroli ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 2-jild. 594-bet ).
2. O‘q-dori:

• 
  To'fang-u o'q-dori bobida farangilar Bahodirshoh- ga ham ko'p saxovat ko'rsatgan edilar. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 40-bet ).
  
• 
  Siz uning ustidan g'alaba qozonishingiz uchun qancha o'q-dori kerak bo'lsa biz sotishga tayyor- miz. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 41-bet ).
  

O'q-dori termini ushbu gapda snaryad, patron, mina, granata kabi portlovchi moddalar, jang buyumlari majmui ma'nosida kelgan. ( O'TIL. 5-jild. 190-bet ).
3. Qurol-yarog':

• 
  Hazrati oliylari, Dakka orqali qurol-yarog' sotayot-ganlar biz emas, balki inglizlardir! ( Pirimqul Qodi-rov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ Toshkent. ,, Yangi asr avlodi‘‘ nashriyoti. 2019-yil 41-bet ).
  
• 
  Sherxonning odamlaridan hamyon-hamyon oltin olib, sizning qurol-yarog'laringizni g'animingizga yashirincha sotar ekan. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlod-lar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘. 2019-yil 65-bet ).
  

Qurol-yarog' termini ushbu gaplarda harbiy yarog', aslaha, jang, urush asbobi ma'nosida kelgan. ( O'TIL. 5-jild 382-bet ).
4. O'q:

• 
  Biz aravadagi taxtalar tagiga yashirilgan sovutlar-ni, qalqonlarni, tig'larni topib oldik, Amir Bahlul aybi ochilganidan qo'rqib, Sherxon tomonga qochib ketayotganda o'q tegib o'ldi. ( Pirimqul Qodirov ,, Av lodlar ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nash- riyoti. 2019-yil. 66-bet ).
  

O'q termini ushbu gapda yoyga qo'yib otiladigan, uchi nayzasimon uzun, ingichka tayoqcha ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 5-jild. 189-bet ).
5. Sovut:

• 
  Biz aravadagi taxtalar tagiga yashirilgan sovutlar-ni, qalqonlarni, tig'larni topib oldik, Amir Bahlul aybi ochilganidan qo'rqib, Sherxon tomonga qochib ketayotganda o'q tegib o'ldi. ( Pirimqul Qodirov ,,Av- lodlar dovoni‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlo- di‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 65-bet ).
  

Sovut termini ushbu gapda tanani nayza, o'q, qilich zarbidan saqlash uchun kiyiladigan, po'lat simdan tayyorlangan harbiy kiyim ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 3-jild. 540-bet ).
6. Qalqon:

• 
  Biz aravadagi taxtalar tagiga yashirilgan sovutlarni, qalqonlarni, tig'larni topib oldik, Amir Bahlul aybi ochilganidan qo'rqib, Sherxon tomonga qochib ketayotganda o'q tegib o'ldi. ( Pirimqul Qodirov ,,Av- lodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlo- di ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 65-bet ).
  

Qalqon termini ushbu gapda jangchining tanasini qilich, nayza va shu kabi tig'li qurollar zarbidan himoya qiluvchi, turli materiallardan yasalgan moslama ma'nosida kelgan. ( O'TIL. 5-jild. 232-bet ).
7. Tig':

• 
  Biz aravadagi taxtalar tagiga yashirilgan sovutlar- ni, qalqonlarni, tig'larni topib oldik, Amir Bahlul aybi ochilganidan qo'rqib, Sherxon tomonga qochib ketayotganda o'q tegib o'ldi. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent.
  

,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 65-bet ).
Tig' termini ushbu gapda qilich, xanjar, pichoq, nayza kabi sovuq qurollarning umumiy nomi ma'nosida kelgan. ( O'TIL. 4-jild. 124-bet ).
8. Hujum:

• 
  Sherxon ikki oy deganda ham hujumga o'tmagach, Humoyun oraga odam qo'yib: ,, Bizdan ne tilagi bor, aytsin ‘‘, - dedi. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovo- ni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashri- yoti. 2019-yil. 66-bet ).
  

Hujum termini ushbu gapda biror hududni zabt etish, dushmanni yo'q qilish uchun texnika va shu kabilar bilan harakat qilish tashlanish. ( O'TIL. 5-jild. 557-bet ).
9. Qamal:

• 
  Sizlar Chunorni olti oy qamal qilib ozmuncha qon to'kdilaringizmi? ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar do- voni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nash- riyoti. 2019-yil. 69-bet ).
  

Qamal termini ushbu gapda shahar, qal'a, armiya, va shu kabilarni taslim bo'lishga majbur etish maqsadida dushman qo'shinlarini qurshab olish va shunday holatda saqlash ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 5-jild. 232-bet ).
10. Qo'shin:

• 
  Humoyunning qo'shini bir necha kun ichida ikki barobar kamayib ketganini shoh Husayn arg'un bilar, shu vajdan ham oshkora tahdid qilmoqda edi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani.
,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 145-bet ).
Qo'shin termini ushbu gapda quroli kuchlar majmui yoki uning bir qismi; askar, armiya ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 5-jild. 419-bet ).
11. Qilich:

• 
  Josus Humoyunga tashlanib, ikkinchi marta past- dan yuqoriga qilich ko'targuncha Humoyun qisqa bir harakat bilan uning bilagiga balanddan turib tig' urdi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani.
,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil 149-bet ).
Qilich termini ushbu gapda bir tig'li, g'ilof ( qin ) bilan yonga osiladigan, chopish, sanchish bilan yovga shikast yetkazadigan qurol.
( O'TIL. 5-jild. 290-bet ).
12. Askar:

• 
  Humoyunning ozgina odami yoniga shohdan ikki-uch ming askar qo'shilib, Xuroson-u Mashhad orqali Qavzinga qarab tantana bilan o'tsa, buning ovozasi, albatta, g'arbdagi va sharqdagi dushman- larga ham yetib boradi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil 188-bet ).
Askar termini ushbu gapda ( عسکر - lashkar, qo'shin ) harbiy xizmatidagi shaxs ma'nosida kelgan. ( O'TIL. 1- jild. 221- bet ).
13. Jangchi:

• 
  Ammo Sherxonning atrof mamlakatlardan ma'lumot yuborib turgan xufiyalari Humoyunning tarafdorlari ko'payib borayotganini, shoh Tahmasp bergan o'n ikki ming askardan tashqari yana bir necha ming o'zbek, turkman jangchilari uning qo'shini safida kelayotganini xabar qildilar.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil 72-bet ).
Jangchi termini ushbu gapda urush qatnashchisi, urushda qatnashayotgan kishi; harbiy manosida kelgan.
( O'TIL. 1- jild. 71-bet ).
14. Sarkarda:

• 
  Bizga xayrixoh bo'lgan boshqa rajput sarkarda- larga ham qarorimizni ma'lum qiling.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 224-bet ).
Sarkarda termini ushbu gapda ( سرکرده - boshchilik qiluvchi; boshliq, rahbar, dohiy, qo'mondon ) qo'mondon lashkarboshi ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 3-jild. 450-bet ).
15. Zambarak:

• 
  Zambaraklarning o'qlarini yasaydigan ustalar yetarli edi. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ ro- mani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 230-bet.
  
• 
  Chausada o'lja olingan zambarkalar chindan ham juda katta, har birini o'n olti ho'kiz toqqa zo'rg'a tortib chiqargan edi. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nash- riyoti. 2019-yil. 231-bet ).
  

Zambarak termini ushbu gapda uzun stvolli artilleriya quroli, to'p ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 2-jild. 126-bet ).
16. Lashkarboshi:

• 
  Faqat Sherxonning eng mashhur lashkarboshilari- dan Havasxon Sirhindda Jalolxonga qarshi isyon ko'tardi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 233-bet ).
Lashkarboshi termini ushbu gapda qo'shin yoki uning biror bir qismining qo'mondoni ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 2-jild. 491-bet ).
17. Jang:

• 
  Humoyun sog'inchli salomlar aytganda so'ng, Balx etagidagi shayboniyzodalar bilan bo'lgan jangda boshidan yarador bo'lganini, hozir ancha sog'ayib qolganini va tezda yetib kelajagini aytgan edi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 233-bet ).
Jang termi ushbu gapda harbiy qismlarning, qurolli kuchlarning qonli to'qnashuvi, urush ma'nosida kelgan.
( O'TIL. 2-jild. 69-bet ).
18. Dubulg'a:

• 
  Shuning uchun ulkan qora fil ustida oltin ko'shkday bezatilgan shiypon tagida o'ltirgan Humoyun boshiga dubulg'a, egniga zirhli kiyim kiygan.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 110-bet ).
Dubulg'a termini boshni tig' yoki o'qdan ( shuningdek, boshqa xil zarbalardan) saqlash uchun temir yoki po'latdan ishlangan bosh kiyim ma'nosini anglatadi.
( O'TIL. 1-jild. 655-bet ).
19. Harbiy kema:

• 
  Ammo, turk kemalari Fors ko'rfaziga kirganda Portugallarning 32 ta eng yaxshi qurollangan harbiy kemalari ularni qurshovga oldi.
  

( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 250-bet ).
Harbiy kema termini suvda suzadigan, yuk va yo'lovchi tashish, baliq ovlash, ilmiy-tadqiqot , sport, sayyohlik va harbiy maqsadlar uchun mo'ljallangan qurilma ma'nosini anglatadi.
( O'TIL. 5-jild. 3-bet ).
20. Dushman:

• 
  Hazratimdan ayrilib qoldik! - Turdibek faqat bu musibatdangina emas, Dehlini dushmanga topshi-rib kelayotganidan ham kuyinib, yelkalarini silkitib ho'ngrab gapirdi: - Suyangan tog'imiz endi yo'q. ( Pirimqul Qodirov ,, Avlodlar dovoni ‘‘ romani. Toshkent. ,, Yangi asr avlodi ‘‘ nashriyoti. 2019-yil. 290-bet ).
  

Dushmanga termini urushda o'zaro biri ikkinchisi bilan jang qiluvchi, bir-biriga qarshi urush e'lon qilgan tomonlardan har biri ma'nosida.( O'TIL. 1-jild. 671-bet ).
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1. ,, O'zbek tilining izohli lug'ati " 5 tomlik
1-jild.
2-jild.
3-jild.
4-jild.
5-jild
2. Pirimqul Qodirovning ,, Avlodlar dovoni " romani. Toshkent.,, Yangi asr avlodi " nashriyoti. 2019-yil
3. Internet saytlari:
Ziyo.uz
Kutubxona. uz.