Keltiradigan zarari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish

Xaqiqiy begona o’tlar ekinlar orasida o’sadigan yovvoyi o’simlik-lardir. Masalan, g’o’za va boshqa ekinlar orasida o’sadigan pechak, yovvoyi gultojixo’roz;

Shartli begona o’tlar yetishtirilayetgan ekinning u yer bu yerida uchraydigan madaniy o’simliklardir. Masalan, bug’doy orasida uchraydigan arpa, paxtazorda uchraydigan makkajo’xori, tarvuz, pomidor shartli begona o’t hisoblanadi.

Ba’zi begona o’tlar aloxida ekin orasida o’sishga moslashgan. Masalan, kurmak sholipoyada, zarpechak dukkakli don ekinlari va dukkakli ekinlar, beda orasida o’sishga moslashgan. Bunday begona o’tlar moslashgan begona o’t deyiladi. Begona o’tlarni yo’qotish uchun ko’p mablag’ va mexnat talab qilinadi.
Begona o’tlar qishloq xo’jaligiga juda katta zarar yetkazadi. Ular hosil miqdori va sifatini pasaytiradi. Begona o’tlar tufayli duneda har yili 20 milliard dollar atrofida zarar ko’riladi. O’zbekistonda esa har yili 15-20 % paxta, 10-20 % sabzavot hosili kam olinmokda. G’o’za qator oralaridagi begona o’tlarni yo’qotish uchun gektariga 25 ishchi kuni yo’qotilmokda. Paxta yetishtirish uchun sarflangan yalpi harajatning taxminan 40%, makkajo’xorichilikda esa 25 % begona o’tlarni yo’qotishda qo’l mehnatiga sarflanishiga to’g’ri keladi.
Begona o’tlarning qishloq xo’jalik ishlab chiqarishiga keltiradigan zarariga qo’yidagi omillar sabab bo’ladi:

1. 
   Tuproq unumdorligini kamayishi: Begona o’tlar tuproqning haydalma qatlamida, ya’ni o’simliklar o’zining o’sib rivojlanishi uchun oziq oladigan qavatida baquvvat ildiz tizimi hosil qiladi va oziqa moddalarni o’zlashtiradi.
   
2. 
   Tuproqning qurib qolishi: Tuproqda nam yetarli bo’lmasa madaniy o’simliklar rivojlana olmaydi, ularning ko’p qismini begona o’tlar o’zlashtiradi. Masalan, F.I.Malkov ma’lumotlariga ko’ra, Turkmanistonda yantoq bosib ketgan 1 ga yerda 1 oy ichida 653 m³ , quypechak bosib ketgan dalada esa 503 m³, nam sarflangan.