Kelishildi” Oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi

I. HOZIRGI O‘ZBEK ADABIY TILI


1.1. Tilshunoslik nazariyasi
Tilshunoslik fan sifatida uning o`rgshanilgan muammolari. Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi. Tilshunoslik va ijtimoiy fanlar. Fanning mohiyati va uning turlari haqida
Til-ijtimoiy hodisa. Tilning tabiati va mohiyati. Tilshunoslik ijtimoiy fanlardan biri. Til va tafakkur. Til va nutq.
Til sistemasidir. Sistema haqida tushuncha.
Fonetika va uning prermagi. Fonetikaning bo`limlari. Nutqning fonetik jihatdan bo‘linishi.
Fonema haqida tushuncha. Fonema haqida ma’lumot. Fonema va uning vazifalari. Fonemaga asos solgan tilshunoslar.
Nutq tovushlarining tasnifi. Nutqning fonetik bo`linishlari Nutq tovushlari haqida ma`lumot Nutq apparati. Nutq tovushlarining akustikasi va artikulyasiyasi.
Til qoidalari haqida. Qonunlar haqida ma’lumot tildagi unversal qonunlar.
Yozuv. Yozuvning paydo bo`lishi. Yozuv turlari. Yozuvning jamiyatdagi tutgan o`rni. Til va yozuv.
Leksikologiya. Leksikologiya o`rganadigan muammolar. Leksikologiyaning bo`limlari.
Tillarning lug‘at tarkibi. Til lug‘at sostavining o‘zgarishi.
Grammatika. Grammatikaning o‘rganish ob’ekti. Grammatik uning bo‘limlari
Morfologiya. So`z turkumlari. Mustaqil va yordamchi so`z turkumlari. Modal, undov so`zlar.
Tilning paydo bo‘lishi va rivojlanishi. 1. Tovushga taqlid nazariyasi. 2. Undov nazariyasi. 3. Mehnat qiyqiriqlari nazariyasi. 4. Ijtimoiy relishuv nazariyasi.
Jahon tillarining tasnifi.
Genaologik
Morfologik tasnif.
1.2.O‘zbek dialektologiyasi
- Sheva, dialekt va lahja tushunchalari;
- transkripsion belgilar tizimi;
- lingvistik geografiya;
- shevalarning asosiy fonetik, leksik va grammatik xususiyatlari bilimlarga ega bo‘lishi;
- transkripsiyada yozilgan matnlarni o‘qiy olishi;
- o‘z shevasi matnlarini transkripsiyada yoza olishi;
- shevalarni muayyan guruhlarga kiritish;
- dialektlar bo‘yicha amaliy ishlarni bajara olish malakasiga ega bo‘lishi;
- o‘quvchilarning shevalarini farqlay olish;
- sheva xatolarining manbaini aniqlay olish va uni tuzata olish;
- adabiy tilda sheva unsurlaridan foydalanish ko‘nikmasiga ega bo‘lishi lozim.