Kegl cc pechat indd

34-MAVZU
MEXANIZMLARDAN FOYDALANISHDA 
ISHLARNING TENGLIGI
Yuqorida  ko‘rib  o‘tilgan  barcha  mexa nizmlar biror ishni bajarishda 
foyda laniladi. Ularda mexanizmlarning kuchdan yutuq berishi haqida 
gapirib o‘tildi. Qiziq, ulardan qaysilari ishdan yutuq berar ekan? Yoki 
ham masimi?
Buni  qiya  tekislik  misolida  ko‘raylik.  Qiya  tekislik  bo‘ylab  yukni 
ko‘tarishda 
 bo‘lishi ko‘rsatilgan edi. Bunda yukni ko‘tarishda 
kichik kuch talab qilinishi evaziga ko‘p yo‘l bosish zarur bo‘ladi (66-
rasm). Chunki s masofa h dan katta:
F
1
 · 
s = F
2
 · 
h.
Bundan yukni qaysi yo‘l bilan yuqoriga olib chiqmaylik, bajarilgan 
ishlar teng bo‘lishi kelib chiqadi. Demak, 
qiya  tekislik  ishdan  yutuq 
bermaydi.  Balki  richag  ishdan  yutuq  berar?  67-rasmdan  ko‘rinadiki, 
richagning kichik yelkasiga qo‘yilgan yukni s
2
 masofaga siljitish uchun 
katta yelkaga qo‘yilgan F
1
 kuch s
1
 masofani o‘tishi kerak. Demak, 
richagda ham kuchdan olinadigan yutuq masofadan yutqazish evaziga 
bo‘lar ekan. Bu holda 
 bo‘ladi (67-rasm). Bajarilgan ish 
uchun  F
1
s
1
 = F
2
s
2
 yoki A
1
 = A
2
.