Kegl cc pechat indd

Yorug‘likning sinishi. 
Yorug‘likning sinishini o‘rganish 
uchun optik diskda yassi ko‘zgu o‘rniga yarim doira 
shaklidagi shishani o‘rnatamiz (108-rasm). Shishaga 
nurli ko‘rsatkichdan nur yuborilganda, undan bir qism 
nur qaytganligini (
1
) va bir qismi sinib, shisha ichiga 
o‘tganligini (
2
) ko‘rish mumkin. 
Singan nur bilan sinish 
nuqtasiga o‘tkazilgan perpendikulyar orasidagi burchak 
(

)sinish burchagi
 
deyi ladi.
Tajribalar ko‘rsatadiki, sinish 
burchagi tushish burchagidan kichik bo‘ladi. Demak, yorug‘lik nuri bir 
muhitdan ikkinchisiga o‘tganda o‘z yo‘nalishini o‘zgartirar ekan.
109-rasm.
Stakanga solib qo‘yilgan naycha singandek 
bo‘lib ko‘ri 
nishi, hovuzdagi suvga qaralganda 
chuqurmasdek bo‘lib ko‘rinishi yorug‘likning 
suvga tushishi va chiqishida sinishi tufaylidir (109-
rasm). Yorug‘likning bir muhitdan ikkin 
chisiga 
o‘tganda sinishiga sabab, yorug‘likning tarqalish 
tezligi o‘zgarishidir. Yorug‘lik shishadan havoga 
yoki suv 
dan havoga o‘tganda sinish burchagi 
tushish burcha 
gidan katta bo‘ladi. Shunga ko‘ra, 
suvda yashovchilar uchun tashqi dunyo butunlay 
boshqacha bo‘lib ko‘rinadi.
Amaliy topshiriq
Piyola olib, uning ichiga tanga soling. Piyolani stol ustiga 
qo‘yib, undan tanga ko‘rinmaydigan joygacha uzoqlashing. 
O‘rtog‘ingizdan piyolaga suv quyishni so‘rang. Shunda tanga yana 
ko‘rinadigan bo‘ladi. Sababini tushuntiring.

---

140
1. Nima sababdan qog‘oz ho‘llansa orqasidagi yozuvlar ko‘rinadi?
2. 
 
Suv yoqasida o‘tirgan bola, suvda Quyoshning aksini ko‘rib 
turibdi. Bola o‘rnidan tursa, Quyoshning aksi qaysi tomonga 
siljiydi?
3. Suv ichida turib atrofga qaralsa, undagi toshlar, suv o‘tlari va 
h.k., suv ustidan turib qaralgandagidek ko‘rinadimi?