Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
72
ишлар бошқа ерларда амалга оширилган ҳолларда эса, белгиланган мақсадда 
фойдаланиш учун яроқли ҳолатга келтириш;
●
фойдали қазилма конларини ишлатиш чоғида, шунингдек бошқа 
ишларни амалга ошириш пайтида ўзларига эгалик қилишга ва фойдаланишга 
ҳамда мулк этиб берилган (реализация қилинган) ер участкалари ҳудудидан 
ташқаридаги қишлоқ хўжалик экинзорлари, ўрмонзорлар ва бошқа ерларга 
салбий таъсир кўрсатишнинг олдини олиш ёки уни мумкин қадар чеклаш 
чора-тадбирларини амалга ошириш;
●
маҳаллий давлат ҳокимияти органларига ердан фойдаланиш 
тўғрисидаги қонун ҳужжатларида белгиланган маълумотларни ўз вақтида 
тақдим этиш;
●
бошқа ер эгаларига, ердан фойдаланувчиларга, ер участкаларининг 
ижарачиларига ва мулкдорларига етказилган зарарни белгиланган тартибда 
қоплаш.
Қонун ҳужжатларига мувофиқ ер эгалари, ердан фойдаланувчилар, ер 
участкаларининг ижарачилари ва мулкдорлари бошқа мажбуриятларга ҳам 
эга бўлишлари мумкин. 

---

73
2 .2 . УЙ-ЖОЙ БИЛАН БОҒЛИҚ ШАРТНОМАВИЙ-ҲУҚУҚИЙ 
МУНОСАБАТЛАР
Инсонларнинг нормал турмуш тарзини юритиш учун зарурий шарт-
шароитлар билан таъминланганлиги муҳокама қилинганда энг асосий 
омил сифатида уй-жой масаласи тилга олинади. Аҳоли қатламининг асосий 
қисмида уй-жой уларнинг эгалигида бўлган қийматли мулк ҳисобланади. Бу 
эса фуқароларнинг уй-жойни мулк ҳуқуқи асосида қўлга киритишга жиддий 
эътибор билан ҳуқуқий жиҳатдан тўғри ёндошиши нақадар аҳамиятли 
эканлигини кўрсатади. Фуқаролик қонунчилигида уй-жойни мулк қилиб олиш 
билан боғлиқ шартномавий-ҳуқуқий муносабатлар учун қатъий талаблар 
белгиланган бўлиб, бундан хабардор бўлиш ва билиш биринчи навбатда 
фуқаролар учун зарур ҳисобланади.
Аҳоли сонининг ўсиши ҳамда уй-жой баҳосининг кўтарилиб бориши 
фуқароларнинг уй-жой билан боғлиқ шартномавий-ҳуқуқий муносабатларга 
киришишида қонунда белгиланган талабларга риоя қилиш аҳамиятини 
янада орттиради. Уй-жой билан боғлиқ мулкий муносабатларга киришишда 
фуқаролар қонун талабларига риоя қилиш орқали мулкдор сифатида тўлиқ 
ҳуқуқларга эга бўладилар, ушбу жараёнда юзага келиши мумкин бўлган 
(эҳтимолий) низоли ҳолатлардан ўзларини ҳимоя қиладилар.
Уй-жойни мулк қилиб олиш жараёни билан боғлиқ ҳуқуқий муносабатлар 
мулк ҳуқуқининг вужудга келиш асосларидан келиб чиқади. Уй-жойни мулк
қилиб олиш билан боғлиқ фуқаролик муомаласида энг кўп учрайдиган 
қуйидаги асосларни батафсил ёритиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади:
●
битимлар асосида уй-жойни эгаллаш;
●
якка тартибда уй-жой қуриш;
●
давлат уй-жойини хусусийлаштириш;
●
уй-жойни мерос қилиб олиш;
●
эгалик ҳуқуқини вужудга келтирувчи муддат асосида уй-жойга мулк 
ҳуқуқини қўлга киритиш.