Кўчмас мулк иқтисодиёти

 
4.3. Кўчмас мулк объектлари қийматига таъсир кўрсатувчи омиллар 
Кўчмас мулк (ер участкаси) қиймати қуйидаги гуруҳ омиллар таъсирини ўрганиш 
орқали аниқланади: ижтимоий, иқтисодий, меъёрий-ҳуқуқий тарибга солиш ва экологик 
омиллар. Ушбу омиллар кўчмас мулк (ер участкаси) қийматига ўсиб ёки камайиб борувчи 
таъсир кўрсатади. Кўчмас мулк қийматини баҳолаш жараёнида бу омиллар таъсирининг 
келгусидаги ўзгариши ва ривожланишини у ёки бу омилга боғлиқлигини инобатга олиб, 
ўсиб бориш динамикасида аниқлаш лозим. 
Ижтимоий омиллар 
асосан аҳолининг хусусиятлари билан боғлаб берилади. Бунга 
демографик таркиб, оила қуриш ва ажралиш даражаси, ўртача болалар сони. Ёш 
гуруҳлари бўйича аҳолининг тақсимланиши ва бошқалар киради. Буларнинг ҳаммаси 
кўчмас мулк ва унинг таркибий тузилмасига талаб даражасини белгилайди. 
Иқтисодий омиллар 
кўчмас мулк қийматига сезиларли таъсир кўрсатади, масалан, 
аҳоли ўзининг харид қилиш қобилияти орқали талаб ва таклиф ўртасидаги мувозанатни 
белгилаган ҳолда ўз эҳтиёжини қондиради. Талабни белгиловчи иқтисодий 
кўрсаткичларга аҳолининг бандлиги, ўртача иш ҳақи миқдори, унинг тақсимланиши, 
регионнинг иқтисодий ривожланиш даражаси, нархлар даражаси, уй-жой учун кредит 

---

43 
олиш имкониятларининг қулайлиги ва бошқалар киради. Таклифга эса бўш ер 
участкалари ва бўш турган биноларнинг мавжудлиги, қурилиш ишлари олиб борилаётган 
янги бинолар ва уларни режалаштирилаётганлиги, фойдаланиш учун тайёр объектларга 
ижара ставкалари ва нархи, қурилиш таннархи таъсир кўрсатади. 
Давлат томонидан тартибга солиш омиллари 
барча даражаларда мулк 
қийматларига катта таъсир кўрсатади, улар алоҳида регионларда талаб ва таклиф нисбати 
каби мавжуд иқтисодий шартлардан устунроқ бўлади. 
Давлат томонидан тартибга солиш соҳасига қуйидагилар киради: 
✓
кўчмас мулк айланмасини ва ердан фойдаланиш усулларини чеклаш, қурилиш 
меъёрлари; 
✓
коммунал хизматлар, ёнғин хавфсизлиги, чиқинди тозалаш ва жамоат транспорти. 
Кўчмас мулк қийматига таъсир этувчи