Kazuslar: Fosh bo‘lish istagi va qo‘rquvidan qiynalgan Raskolnikov garovga qo‘ygan

Davlat ishtirokidagi tashkilot – 
ustav fondida davlat ulushi mavjud boʻlgan 
tijorat tashkiloti yoxud toʻliq yoki qisman davlat organi tomonidan tashkil 
etilgan yoki taʼsis etilgan notijorat tashkiloti
4
. 
5)
Fuqaro - 
shaxsning huquqiy asoslari orqali ma’lum davlatga mansubligi. 
Shaxs fuqaro hisoblansa, ma’lum huquq va erkinliklarga ega bo’ladi hamda 
burchlarni bajarishga majbur bo’ladi. Fuqaroning huquqiy holati tegishli 
mamlakatda fuqaroligi boʻlmagan shaxlarning yoki xorijiy mamlakatlar 
fuqarolarining huquqiy holatidan farq qiladi. Masalan: siyosiy huquqlar faqat 
fuqarolarga taalluqli bo’ladi. 
6)
Fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organi - 
fuqarolarning xalq 
hokimiyatini bevosita amalga oshirishi, davlat va jamiyat ishlarida toʻgʻridan-
toʻgʻri ishtirok etishi vositalaridan biri. Asosiy vazifasi: fuqarolarni mahalliy 
ahamiyatga bogʻliq masalalarni hal qilishda mustaqil faoliyat olib borishini 
taʼminlashdir. 
3
Saydullayev. Sh. A. Davlat va huquq nazariyasi. Darslik – Toshkent: “Yuridik adabiyotlar publish” nashriyoti, 
2021. – B.43. 
4
 
https://lex.uz/docs/3730228
  

---

9 
7)
Qonun
– inson, jamiyat va davlat nuqtai nazaridan eng muhim 
hisoblanadigan ijtimoiy munosabatlarni mustahkamlash, rivojlantirish va 
tartibga solish vositasi. 
Biz ushbu moddada “ pora olish” tushunchasi yoritib berilganini koʻrishimiz 
mumkin. Yaʼni pora olish – bu davlat organi yoki davlat ishtirokidagi tashkilot va 
yoki fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlarida faoliyat olib borayotgan 
mansabdor shaxslarning oʻz xizmat vazifalarini suisteʼmol qilishlari hisoblanadi. 
Bunday holatda ular oʻz qilmishlarining jinoyat ekanligini yaxshi bilishadi. Lekin 
shunga qaramay, bu ishni amalga oshirish uchun harakat qilishadi. Pora olish 
jarayonida mansabdor shaxslar oʻz oldilariga, asosan, mulkiy manfaatdor boʻlishni 
maqsad qilib qoʻyishadi. Bu esa shubhasiz, davlat manfaatlariga zid harakat 
hisoblanadi. Chunki har bir davlat xizmatchisiga mamlakatimiz budjet mablagʻlari 
hisobidan oylik maosh toʻlanadi. Davlat xizmatchisiga pora berayotgan shaxsning 
maqsadi esa oʻz ishini osonroq va tezroq bajartirib olish hisoblanadi. Oʻzbekistonda 
nafaqat pora olish, balki pora berish ham jinoyat sanaladi. 
Xoʻsh, Oʻzbekiston Respublikasining Jinoyat Kodeksiga koʻra, pora olgan 
shaxslarga nisbatan qanday jazo choralari belgilangan? Bu savolga javob berish 
uchun bevosita yana Jinoyat Kodeksining 210-moddasiga murojaat qilamiz: 
Bazaviy hisoblash miqdorining ellik baravaridan yuz baravarigacha miqdorda 
jarima yoki muayyan huquqdan mahrum etilgan holda ikki yildan besh yilgacha 
ozodlikni cheklash yoxud besh yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 
Pora olish: 
a)
Takroran, xavfli retsidivist yoki ilgari ushbu Kodeksning 211 yoki 212-
moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlarni sodir etgan shaxs tomonidan; 
b)
Ko‘p miqdorda; 
c)
tamagirlik yo‘li bilan; 
d)
bir guruh mansabdor shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib sodir 
etilgan bo‘lsa,

---

10 
Besh yildan o‘n yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 
Pora olish: 
a)
Juda ko‘p miqdorda; 
b)
Uyushgan guruh manfaatlarini ko‘zlab sodir etilgan bo‘lsa,
O‘n yildan o‘n besh yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 
Jazo choralarining bunchalik ogʻir boʻlishiga asosiy sabab – bu 
mamlakatimizda poraxoʻrlikni kamaytirish va unga chek qoʻyish. Lekin shunga 
qaramay, bu jinoyatni sodir etayotgan shaxslar tez-tez uchrab turadi. Soʻnggi 
yillarda yurtimizda bu illatga qarshi keskin kurash olib borilganligi sababli miqdori 
anchagina kamayganini koʻrishimiz mumkin.
Xulosa qilib aytadigan boʻlsak, ushbu moddaning ijtimoiy hayotdagi 
ahamiyati juda katta. Oxirgi paytlarda mamlakatimiz rahbari tomonidan 
poraxoʻrlikka qarshi keskin choralar qoʻllanildi. Misol uchun, davlatimiz rahbari 
tomonidan imzolangan 2017-yil 3-yanvardagi 419-sonli “Korrupsiyaga qarshi 
kurashish toʻgʻrisida” gi Qonunni olaylik. Unga koʻra, korrupsiyaga qarshi kurash 
olib boradigan tashkilotlarning huquq va majburiyatlari yanada aniq ifodalab berildi. 
Bundan tashqari, aholi oʻrtasida ham keng miqyosda targʻibot va tashviqot 
ishlarining olib borilishi ham shubhasiz, bu illatning kamayishi uchun xizmat qiladi. 
Mening fikrimcha, har bir fuqaro bu illatga qarshi murosasiz kayfiyat bilan kurashsa, 
albatta, buni yengib oʻtishimiz mumkin boʻladi. 

---

11