Kazus Deduktiv xulosa chiqarishda umumiyroq bilimga tayanamiz, induktiv xulosa chiqarishda esa umumiy emas, torroq, juzʼiyroq bilimga tayanamiz. Induktiv xulosa chiqarish deduktiv xulosa chiqarish bilan chambarchas bogʻliq

Kazus
Deduktiv xulosa chiqarishda umumiyroq bilimga tayanamiz, induktiv xulosa chiqarishda esa umumiy emas, torroq, juzʼiyroq bilimga tayanamiz. Induktiv xulosa chiqarish deduktiv xulosa chiqarish bilan chambarchas bogʻliq. Biri ikkinchisiz mavjud boʻlolmaydi. Savol: Induktiv xulosa chiqarishning deduktiv xulosa chiqarishdan farqi nimada? Fikringizni huquqiy misollar bilan asoslang.
Javob
Biz bu kazusga javob berishda quyidagi muammolarnni ajratib olamiz:

1. 
   Deduktiv xulosa chiqarish nima?
   
2. 
   Induktiv xulosa chiqarish qanday shakllarga ega?
   
3. 
   Induktiv xulosa chiqarishning deduktiv xulosa chiqarishdan farqi qanday?
   

Birinchi muammoga to’xtaladigan bo’lsak deduktiv xulosa chiqarishning muhim xususiyati unda umumiy bilimdan ju’ziy bilimga o’tishning mantiqan zaruriy xususiyatiga egaligidir. Uning turlaridan biri bevosita xulosa chiqarishdir.
Faqat birgina mulohazaga asoslangan holda yangi bilimlarning hosil qilinishi bevosita xulosa chiqarish deb ataladi. Bevosita xulosa chiqarish jarayonida mulohazalarning shaklini o’zgartirish orqali yangi bilim hosil qilinadi. Bunda asos mulohazaning tarkibi, ya’ni subyekt munosabatlarining miqdor va sifat tavsiflari muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Bevosita xulosa chiqarishning quyidagi mantiqiy usullari mavjud:
I)Aylantirish shunday mantiqiy usulki, unda berilgan mulohazaning miqdorini saqlagan holda, sifatini o’zgartirish bilan yangi mulohaza hosil qilinadi. Bu usul bilan xulosa chiqarilganda qo’sh inkor sodir bo’ladi, ya’ni avval asosning predakati, keyin bog’lovchisi inkor etiladi. Aylantirishda A-E ga, E-A ga, I-O ga, O-I ga o’zgaradi.Demak, aylantirish usuli bilan xulosa chiqarilganda “biror nimaning qo’sh inkori uning tasdig’iga tengdir”, degan qoidaga asoslanadi.
II)Almashtirish shunday mantiqiy xulosa chiqarish usuliki, unda xulosa berilgan mulohazadagi subyekt va predikatlarning o’rnini almashtirsh orqali keltirib chiqariladi. Almashtirishda berilgan mulohazadagi terminlar hajmi e’tiboriga olinishi shart. Agar berilgan mulohazadagi terminlar hajmiga e’tibor berilmasa, xulosa noto’g’ri bo’lishi mumkin. Demak, almashtirish usuli qo’llanilganda mulohazadagi subyekt va predikat hajmi aniqlanadi va shu asosda mulohazadagi terminlarning o’rni almashtirilib, xulosa chiqariladi. Bu usul, ayniqsa, tushuncha berilgan ta’riflarning to’g’riligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega.