Казус №1 Гулистон шаҳар ҳокимлигининг 2019 йилнинг 25 декабрдаги 1754-сонли қарори билан «Д» ишлаб чиқариш фирмасига

КАЗУС №1
Гулистон шаҳар ҳокимлигининг 2019 йилнинг 25 декабрдаги 1754-сонли қарори билан «Д» ишлаб чиқариш фирмасига Гулистон шаҳар, Ш. маҳалласи, Х. кўчаси ҳудудидан “Биринчи қавати савдо ва маиший хизмат кўрсатиш объектлари эга бўлган 3 қаватли турар-жой биноси қуриш учун 30х40 (1200 кв.м)” ер майдони ажратиб берилган. Кейинчалик, Гулистон шаҳар ҳокимлиги томонидан «Д» ишлаб чиқариш фирмасига Гулистон шаҳар, Ш. маҳалласи, Х. кўчаси ҳудудидан “Биринчи қавати савдо ва маиший хизмат кўрсатиш объектлари эга бўлган 3 қаватли турар-жой биноси қуриш учун 30х40(1200 кв.м)” ажратиб берилган ер майдонида ҳозирги кунга қадар самарасиз фойдаланилганлиги ўз вақтида қурилиш ишларини олиб бормаганлиги асослари билан 2021 йил 11 апрелда “Гулистон шаҳар ҳокимининг 2019 йил 25 декабардаги №1754-сонли қарорини бекор қилиш тўғрисида”ги №351-сонли қарор қабул қилиниб, ер майдони шаҳар ҳокимлиги заҳира ер фондига қайтариб олинган. Мазкур қарордан норози бўлиб, «Д» ишлаб чиқариш фирмаси маъмурий судга мурожаат этиб, жавобгар Гулистон шаҳар ҳокимлигига нисбатан шаҳар ҳокимининг 2021 йил 11 апрельдаги №351-сонли қарорини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида судга ариза киритилган.
Савол: Мазкур казусда маъмурий процедураларнинг қайси принципи бузилганлигини таҳлил қилинг (30 %). Ўз жавобингизни миллий ва хорижий олимлар илмий ишлари асосида асослаб беринг(70 %).
Жавоб: Ишни биринчи МАЪМУРИЙ ТАРТИБ-ТАОМИЛЛАР ТЎҒРИСИДАги қонуннинг 5 моддаси яъни принципларни бирин-кетин ёзиб чиқиб, кейин шу принциплардан қуйидаги ҳолатда мана бу, бу принциплар бузилди, чунки бу принципнинг таърифи бунақа деб ёзишдан бошлаймиз.
Яъни, Маъмурий тартиб-таомилларнинг асосий принциплари қуйидагилардан иборат:

1. 
   қонунийлик;
   
2. 
   мутаносиблик;
   
3. 
   ишончлилик;
   
4. 
   тингланиш имкониятининг мавжудлиги;
   
5. 
   маъмурий тартиб-таомилларнинг очиқлиги, шаффофлиги ва тушунарлилиги;
   
6. 
   манфаатдор шахслар ҳуқуқларининг устунлиги;
   
7. 
   бюрократик расмиятчиликка йўл қўйилмаслиги;
   
8. 
   мазмунан қамраб олиш;
   
9. 
   маъмурий иш юритишнинг «бир дарча» орқали амалга оширилиши;
   
10. 
    тенг ҳуқуқлилик;
    
11. 
    ишончнинг ҳимоя қилиниши;
    
12. 
    маъмурий ихтиёрийликнинг (дискрецион ваколатнинг) қонунийлиги;
    
13. 
    текшириш¹.
    

Мани фикримча, бу ҳолатда 4 принцип бузиляпти (одатда, шу принцип ўзи ҳар доим бузилади), яъни “тингланиш имкониятининг мавжудлиги”.
Тингланиш имкониятининг мавжудлиги принципи бу – маъмурий орган манфаатдор шахсга маъмурий ҳужжатни қабул қилиш учун аҳамиятга эга бўлган барча ҳолатлар юзасидан ўз фикрини билдириш имкониятини бериши шарт².
Но лекин ҳолатга фақат позитив нуқтаи назардан қараш керак эмас, сабаби бу ҳолатда манфаатдор шахс, аризачи – тадбиркорда ҳам айб йўқ эмас. Чунки ҳоким бува бунга 2019 йилда ер беряпти (ҳоким қарори 2019 чиққан чунки), лекин 2021 йилгача (нақ 2 йил мобайнида!) тадбиркор ҳеч нима қурмаяпти. Кейин ҳақиқатдан ҳам ерни олиб қўяди-да (биз ҳам олиб қўяр эдик :D).
Шул сабабдан, ҳоким буванинг ҳаракатлари ҳам тўғри ва қонуний. Демак, энди қонунийлик принципини ёритамиз, маъмурий тартиб-таомиллар Ўзбекистон Республикаси Конституциясига, ушбу Қонун ва бошқа қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ амалга оширилиши керак³.
Кейин эса дессертга “Текшириш принципи”ни ҳам ёритиб кетамиз, сабаби бу тамойил ҳам “дежурный” принциплардан, хуллас, текшириш принципи бу – Маъмурий орган маъмурий ишни тўғри ҳал қилиш учун аҳамиятга эга бўлган барча ҳақиқий ҳолатларни ҳар томонлама, тўлиқ ва холисона текшириши (балки ҳоким бува яхши текширмагандир) шарт. Зарурат бўлганда, маъмурий орган манфаатдор шахслар томонидан тақдим этилган далиллар билан чекланмасдан қонунчиликда белгиланган тартибда ўз ташаббуси билан қўшимча далиллар йиғишга ҳақли⁴.
“Томодачи” айтган шартларнинг биринчисини бажардик (Мазкур казусда маъмурий процедураларнинг қайси принципи бузилганлигини таҳлил қилинг (30 %).
Энди хорижий тажрибага ўтамиз, ҳаммамиз биламиз, чет эл мамлакатларида ҳоким бувалар йўқ, балки бўлсаям шаҳар мери ёки шунга ўхшаш “брат”лар бўлади. Но уларни қарор қабул қилишларида қайси принципларга риоя этиши бўйича бирор-бир ҳужжат топа олишимиз даргумон. Шул сабабдан, именно “Маъмурий тартиб-таомиллар тўғрисида”ги қонунни хорижий версияларини топамиз ва улардаги принципларни ёритамиз (ўхшаш ва фарқли томонларини, улардаги янги принципларни ва ҳ.)

1^ 5-модда. Маъмурий тартиб-таомилларнинг асосий принциплари

2^ 9-модда. Тингланиш имкониятининг мавжудлиги принципи

3^ 6-модда. Қонунийлик принципи

4^ 18-модда. Текшириш принципи