Kazilik xo`ja o`g`li Yegenek

Kazilik xo`ja o`g`li Yegenek

Kam Gonning o'g'li Xon Bayindir o'rnidan turdi.Qaro Yerning ustiga katta oq chodir soldirdi. Yaltiroq soya osmonga ko'tarildi. Ipak gilam ming joyga yotqizilgan. Ichki Og`uz, Tashqi O'g'uz erkaklari suhbatlashish uchun yig'ilishdi. Yeb-ichishdi.

Kazilik xo`ja yig`inida bir odam bor edi. U Bayindir Xonning vaziri edi. Sharobning o'tkir joyi chiqdi. Bu qo'pol tizzada qulab tushdi. Bayindir Xondan bosqin so`radi. Bayindir Xon ruxsat berdi.

• 
  Qayerga xohlasang ketaver, dedi.
  

Kazilik xo`ja ish biladigan, foydali odam edi. U foydali keksa odamlarni yig'di va yo'lga tushdi. Ko'plab tog'lar, irmoqlardan o'tdi. Bir kuni u Duzmurd qal'asiga keldi. Bu Qora dengiz chetida edi. Ular u yerga yetib kelishdi va joylashishdi.

Bu qal'aning egasi bor edi. Uni Arshning o'g'li Direk Tekur deb atashardi. O'sha kofirning oltmish tirsak bo`yi bor edi. Oltmish botman siltab tashlardi, juda kuchli kamonni tortardi.

Kazilik xo`ja qal`aga yetisha-yetishmasdan urush boshladi. Keyin Tekur qasrdan tashqariga chiqib, maydonga kirishni xohladi. Kazilik xo`ja uni ko'rishi bilan, shamol tegirmoni kabi yugurdi va tutkal kabi yopishdi. U kofirning beliga qilich bilan urdi va hech qanday kesolmadi. Navbat kofirga keldi. U oltmish botmon gurzisi bilan Kazilik xo`jani urdi. Yolg`on dunyo boshiga tor bo`ldi, hushtak kabi qon otilib chiqdi. Kazilik xo`janing atrofidagilar uni olib, qasrga joyladilar.

Kazilik xo`janing yigitlari qochdilar.

Kazilik xo`ja o'n olti yil davomida asr ushlandi. Shunda Emen isimli bir odam qasrga olti marta kirolmaydi.

Meyer honim Kazilik xo`ja asir tushganda bir o`g`ilchasi bor edi.U bir yoshda edi. U o'n besh yoshga to'ldi va yigit bo`ldi. U otasini o'lgan deb bilardi. Boladan otasining mahbus ekanligini yashirishardi. Uni Yegenek deb chaqirishardi.

Bir kuni Yegenek o'tirib beylar bilan suhbatlashayotganda, Qora Gene o'g'li Budak bilan tenglasha olmadi. Ular bir-birlari bilan gap talashdilar. Budak shunday dedi:

• 
  Bu yerda lof aytib o`tiripsan, modomiki otangni qutqarishing kerak. O`n olti yildirki u tutqundir.
  

Yegenek bu yangilikni eshitib, yuragi o'ynab ketdi va qora bag`ri titradi. O`rnidan turdi, Bayindir xonning huzuriga bordi, yuzini yerga qaratib, menga askarlar bering, meni otam asir bo'lgan qasrga yuboring, dedi.

Bayindir xon aytdi:

• 
  Yigirma to'rt bayroq beylari kelsin! Avval Demirkapi Derbendida bey bo`lgan, qamish nayza uchida yer yorgan, o`zining poyiga kelgan dushmanni yer tishlatgan ham sen bilan birga ketsin! Ayg`ir ko`zlar suvida ot suzdirgan, ellik yeti qal`a qulfini olgan Eylik xo`ja o`g`li Do`lek Evren Yarinji o`g`li Ilaalmish sen bilan birga ketsin! Uch marta dushman ko`rganda qon yeg`lagan Dog`sun o`g`li Rustem sen bilan birga ketsin! Ajdarholar og`zidan odam qutqargan Deli Evren bigalikda ketsin! Yerning bir chetidan boshqa yeriga yetishayin degan Sog`an Sari birgalikda ketsin!
  

Sanoqda o`g`uz yigitlari tugamaydi! Bayindir xon yigirma to`rt yigitni Yegenekke yo`ldosh qildi. Beylar to`planib, hozirlik ko`rdilar.

Yegenek o'sha kuni kechasi tush ko'rdi. U tushini do'stlariga aytib berdi:

Tushida otasini asir tushganini, amakisi olti marotaba otasini qutqarishga uringanini, Duzmurd qal`asini ko`rganini Yegenek hamrohlariga tushuntirdi. Amakisi Emen u yerda, otasining yaqinida edi. Hamma yigitlar yo`ldosh bo`lib kettilar. Duzmurd qal`asiga yetib keldilar.

Kofirlar ularni ko`rdilar. Arshning o'g'li Direk Tekurga xabar berdilar. U mal`un ham qal`adan tashqariga chiqib, ularning qarshisiga keldi.

Kiyan Selchukning o'g'li Deli Dündar o'rnidan turdi, oltmish tutam uchqur nayzasini qo`ltig`iga qistirib, u kofirning qarshisida sanchaman dedi, sancholmadi. Kofir Tekur ushlab urdi, nayzalarini sindirib, qo`lidan oldi.

U oltmish botmon gurz bilan Dundarning tepasidan urdi. Keng dunyo boshida tor bo`ldi, turli otlarini aylantirdi, orqaga uloqtirdi.

Shundan so'ng, Do`nebilmez Do`lek Evren olti qanotli otini tayog`i bilan qamchilab yuqoridan pastga qarab kofirni qattiq urdi, yengolmadi. Tekur qo`lidan tayog`ini olib, uni ushlab oldi, uni ham gurzi bilan urdi. Uning ham otlarini aylantirib orqaga uloqtirdi.

Yigirma to`rt bey Tekurning qo`lida halok bo`ldi.

Oxirida Kazilik xo`ja o`g`li Yegenek, toza yigitlarning yaralaridan Ollohga sig`indi, madad so`radi.

U darhol ot minib oldi. U shamol kabi o'sdi, tutkal kabi yopishdi. Kofirning elkasiga qilich urdi. U kiyimlarini yirtdi, olti barmog'ini chuqur yarador qildi. Qora qon otildi, hamma yeri qon bo`ldi. Qon yerni bosib ketdi. U darhol qaytib qasrga qochib ketdi. Yegenek orqasidan yetishib oldi. Qal'a eshigi ostiga kirganida, u qora po'latdan yasalgan qilichi bilan boshiga shunday urdi-ki, shunda uning boshi to'p kabi yerga qulab tushdi. Keyin Yegenek otini minib, askarlarning yoniga keldi.

Asir bo`lgan Kazilik xo`jani qo`yib yubordilar, u chiqib keldi va shunday dedi:

• 
  Hoy bey yigitlar, Kofirni kim o`ldirdi?
  

So`ngra Kofirni o`z o`g`li Yegenek halok qilganini bildi.

Yegenek otasi bilan uchrashdi. Shundan so'ng, qolgan beylar uchrashishdi. Keyin birdan beylar qal`a tomon yurishdi va talon-taroj qilishdi.

Otasi bilan Yegenek yashirin bir yer topib ota-bola quchoqlashdilar, hasratlarini bir-birlari bilan bo`lishdilar. Tangriga shukronalar qildilar.

Ular qal`a cherkovini vayron qilishdi va o'rniga masjid qurdilar. Ular Hudo nomiga hutba o`qitdilar. Qushlarning qonini, to'qilgan asalari, qizning go'zalligi, to'qqiz qavatli ko'ylak uyasi, Bayindir xonga yuborishdi. Qolganlarini qal`aning g`oziylariga xayr-ehson qildilar. Ular uyga qaytishdi.

Dedem Qorqut kelib bu O`g`uznoma Yegenekniki bo`lsin dedi.

Duo qilaylik beylar:

Qora tog`laring hech yeqilmasin,

Soya bergan daraxtlaring kesilmasin,

Oq soqolli otaning yeri Jannat bo`lsin,

Oq sochli onaning yeri Jannat bo`lsin,

Oxirida also imondan ayirmasin,

Oq oldida besh kalima duo qildik, qabul bo`lsin,