Kataliz (yun. Katalysis buzilish, parchalanish) kimyoviy reaksiyal tezligining baʼzi moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi

Jarayon 
tezligining asosiy formulasi
 
Gomogen va geterogen jarayonlar to’qnashuv yuzasining –F kattaligi no’malum bo’lganda 
massalar ta’siri qonunga Binoan 
U=K*V ∆C 
Geterogen jarayonlar uchun ( ya’ni F qiymati qiymati ma’lum bo’lgandamoddalarning fazolar 
o’tishida) jarayyoning tezligi, issiqlik o’tishida qo’llaniladigan Nyuton tenglamasiga o’xshash 
tenglama bilan ifodalanadi : U=K*F∆C 
Ingbitor nima?
Ingibitor - bu kimyoviy reaktsiyaning reaktsiya tezligini to'xtatishi yoki kamaytirishi mumkin 
bo'lgan kimyoviy birikma. Shuning uchun biz ularni "salbiy katalizatorlar" deb ataymiz. 
Bundan 
tashqari
, bu birikma katalizatorning faolligini kamaytirishi mumkin 

---

Ingibitorlar 
- biologik jarayonlarning borishini sekinlashtiradigan va mahsulotlarning saqlash 
muddatini oshiradigan moddalar
Kataliz va katalizatorlar haqida tushuncha. 
(Gomogen va GeTEROGEN) 
Kataliz - katalizator ishtirokida reaksiya tezligini oshirish hodisasi. 
Katalitik reaksiyalar - katalizator ishtirokida sodir bo'ladigan reaktsiyalar. 
KATALIZ 
- (yun. 
Katalysis - buzilish
, parchalanish) - kimyoviy reaksiyal tezligining baʼzi 
moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda 
(reagent)lar 
bilan bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi 
oʻzgarmasdan ajralib chiqadi. 
Kataliz turlari
GOMOGEN
GETEROGEN
FERMENTATIV
Gomogen kataliz - katalizator va reaksiyaga kirishuvchi moddalar bir xil agregatsiya holatida 
bo'lganda (suyuq yoki gazsimon faza). 
Bir jinsli 
Gomogen
gaz fazali kataliz hodisasi birinchi marta 1806 yilda fransuz kimyogarlari 
N.Klement va Ch.Dezormlar tomonidan ochilib, kamerali (azotli) usulda sulfat kislota olishda 
SO2 oksidlanish tezligiga azot oksidlarining ta’sirini aniqladilar. 
Kimyoviy 
reaksiya tezligini orttirib
, o’zi kimyoviy reaksiyada ishtirok etmaydigan 
moddalar 
katalizatorlar
deyiladi. Katalizatorlar ishtirokida boradigan 
reaksiyalar 
katalitik reaksiyalar
deyiladi. 
Kataliz 
ham 
gomogen
va 
getoregen
katalizlarga bo’linadi. Katalizator aktivligini pasaytiruvchi 
moddalar 
katalitik zaxarlar
deyiladi.
Geterogen kataliz - reaksiyaga kirishuvchi 
moddalar bir holatda
, katalizator esa boshqa holatda 
bo'lganda. 
FermentМ 
Fermentativ kataliz - oʻsimlik yoki hayvon toʻqimalarida sodir boʻladi