Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

kiritildi.
 
A.
2015 yil 30 yanvarda 

---

467 
B.
2015 yil 15 iyunda 
C.
2016 yil 18 fevralda
D.
2017 yil 2 fevralda 
 
6..….fuqarolarga pensiya va nafaqalarni bank va pochta muassasalari 
tomonidan o’z vaqtida va to’liq to’lanishining tizimli monitoringini olib 
boradi. 
 
A.
Moliya vazirligi Nazorat taftish boshqarmasi 
B.
Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi hududiy bo’limlari
C.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
D.
Moliya vazirligi G’aznachiligi
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

468 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
XII BOB. XORIJIY DAVLATLARDA PENSIYa
TA’MINOTINING NAZORATI
 
12.1.Xorijiy davlatlarda ijtimoiy ta’minot va pensiya tizimlarining tavsifi 
Byudjet tasnifiga asosan, ijtimoiy soha xarajatlari tarkibiga sog’liqni saqlash, 
ta’lim, fan, madaniyat, jismoniy tarbiya va sport, ijtimoiy ta’minot, pensiya 
ta’minoti va boshqa xarajatlar kiradi. Aholining turmush darajasi va turmush 
sifatini baholash uchun fuqarolarning daromadlari miqdoridan foydalaniladi, ushbu 
daromadlar yoki joriy xarajatlarni qoplash uchun pul mablag’lari ishlatiladi. 
Aholi turmush sifatini aks ettiradigan birinchi xalqaro ko’rsatkichlar tizimi 
1960 yilda BMT tomonidan ishlab chiqildi: ta’lim va madaniyat; aholining 
demografik xususiyati (tug’ilish, o’lim, kasallanish, umr davomiyligi); 
turmushning sanitariya-gigiena sharoitlari; oziq-ovqat mahsulotlarining iste’mol 
qilinishi; turarjoy sharoitlari va uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol ne’matlari 
(avtomobil, muzlatkich, televizor) bilan ta’minlanganlik; ta’lim va madaniyat; ish 
bilan bandlik va mehnat sharoitlari; aholining daromadlari va xarajatlari; turmush 
qiymati va iste’mol narxlari; transport vositalari; dam olishni tashkil etish, 

---

469 
jismoniy tarbiya va sport; inson huquqi va erkinliklarini ta’minlash; ijtimoiy 
ta’minot. 
Ijtimoiy ta’minot – bu fuqarolar uchun noxush vaziyat yuzaga kelganda 
pensiyalar, nafaqalar va ijtimoiy xizmatlar ko’rinishida davlat qo’llab-
quvvatlashini kafolatlaydigan taqsimot shaklidir. Mamlakatimizda ijtimoiy 
islohotlar boshlangunga qadar ijtimoiy ta’minot va aholini ijtimoiy himoyalash 
vazifalarini ijtimoiy ta’minot tizimi bajardi. 
Ijtimoiy himoya tizimida ko’p sub’ektlilik kuzatiladi, ya’ni ijtimoiy himoya 
davlat, mahalliy tuzilmalar, korxona va tashkilotlar, ixtisoslashgan tuzilmalar 
(nodavlat pensiya fondlari), xayriya tashkilotlarilari tomonidan amalga oshirilishi 
mumkin. “Ijtimoiy himoya” tizimi hajmi jihatdan “ijtimoiy ta’minot”ga qaraganda, 
ancha keng tushunchadir. Ijtimoiy ta’minot uning ta’minlash vazifasini bajarish 
imkonini beradigan ijtimoiy himoya bilan qamrab olinadi, ya’ni ijtimoiy ta’minot 
doirasida yuzaga chiqqan noxush vaziyatlardan himoyalashni amalga oshiradi.
O’zbekiston Respublikasi xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashib bormoqda, 
umume’tirof etilgan xalqaro normalarning ustuvor ekani O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasi hamda qonunlarimizda tan olingan. Inson huquqlariga oid BMT va 
boshqa nufuzli xalqaro tashkilotlarning standartlarining talablari diqqat 
markazimizdadir. Fuqarolarni pensiya ta’minoti sohasida ham xalqaro norma va 
qoidalarni hisobga olib ish ko’riladi. Shu bilan birgalikda, bugungi kunda pensiya 
ta’minotiga oid qonunchilikni xalqaro talablarga yana ham muvofiqlashtirish 
maqsadida ijtimoiy ta’minot masalalariga oid maxsus xalqaro huquqiy hujjatlarni 
ratifikatsiya qilish, ulardagi normalarni milliy qonunchiligimizga yaqinlashtirish 
vazifalari tobora dolzarblik kasb etmoqda.
Inson 
huquqlari 
borasida 
amalga 
oshirilayotgan 
ishlar 
mustaqil 
mamlakatimizning taraqqiyot mezoni bo’lib, chinakkam demokratiya maktabi 
vazifasini o’tamoqda, ammo shuni ham tan olishimiz kerakki, biz hali inson 
huquqlari borasidagi xalqaro andozalarni milliy qonunchiligimiz, jamiyatimiz 
hayotiga tatbiq etish borasida yanada izchil izlanishimiz lozim. Shuningdek, inson 
huquqlari va erkinliklarini himoya qilish bo’yicha barcha me’yorlarni bajarishda 

---

470 
jamiyat keng qatlamlarining inson huquqlari va erkinliklari haqidagi bilimlarga ega 
bo’lishi muhim ahamiyat kasb etadi. 
Jahon tajribalari asosida aholini ijtimoiy himoyalash tizimining to’rtta asosiy 
tarkibiy qismi ajratib ko’rsatiladi. 
1.
Ijtimoiy ta’minot va davlat pensiya ta’minoti. Bu iqtisodiy faol aholining ish 
joyini yo’qotish yoki pensiya yoshiga etishi bilan daromaddan mahrum 
bo’lish xavfidan ijtimoiy himoya qilish tizimi bo’lib, majburiy ijtimoiy 
sug’urtalash shaklida amalga oshiriladi. 
2.
Mehnatga layoqatli bo’lmaganligi, ish joyi, daromad manbalari mavjud 
emasligi sababli o’z-o’zini mustaqil ravishda moddiy jihatdan ta’minlashga 
qodir bo’lmagan shaxslarni ijtimoiy muhofaza qilinadi. 
3.
Ixtiyoriy qo’shimcha (kasbiy) sug’urtalash. Bu alohida tarmoqlar va 
korxonalar doirasida uzoq muddatli jamoa bitimlari asosida amalga oshiriladi. 
4.
Fuqarolarning ixtiyoriy ravishda o’z-o’zini shaxsiy sug’urtalashi asosida 
amalga oshiriladi. 
Turli mamlakatlarda turmush sifatini baholash uchun BMT ekspertlar guruhi 
tomonidan integral ko’rsatkich –