|
6.5.Jamg’arma mablag’larini shakllantirish va sarflanish
hisobini yuritish uchun javobgarlik masalalari
Davlat maqsadli jamg’armalari har qanday ijtimoiy mexanizmning ajralmas
elementidir.
Iqtisodiyotni
modernizatsiyalash
va
yangilash
sharoitida
mamlakatning farovonligini belgilovchi asosiy omil sifatida davlat moliyasi va
davlat maqsadli jamg’armalari pul aylanmasining barqarorligi belgilab olindi.
Moliyaviy resurslar davlat miqyosida va korxona darajasida etarli darajada
mavjudligi jamiyatni yanada barqaror rivojlanishida, iqtisodiy qiyinchiliklar va
inqirozlardan xalos etuvchi manba sifatida ham namoyon bo’ladi. Hozirgi kunda
mamlakat moliya tizimi oldiga qo’yilgan muhim vazifalardan biri – davlat
maqsadli pul fondlarining faoliyatidan samarali foydalanish hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev mamlakatimizni 2016
yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga
mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga
bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasida:
«Soliq-byudjet siyosatiga qat’iy amal qilish, davlatning ijtimoiy majburiyatlarini
bajarish, ish haqi, pensiya, nafaqa va stipendiyalar hajmi, yirik investitsiya
loyihalari va mamlakat mudofaa qobiliyatini mustahkamlashni moliyalashtirish –
ushbu eng muhim vazifalarni amalga oshirish, avvalo, Moliya vazirligi va shaxsan
vazirning faoliyati samaradorligi bilan belgilanadi»
102
.
Albatta, davlatning ijtimoiy majburiyatlarini bajarish bevosita pensiyalarning
pensionerlarga o’z vaqtida va to’liq hajmda to’lanish masalasini ham ifoda etadi.
102
Mirziyoyev Sh. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik
qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning mamlakatimizni 2016 yilda
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim
ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. \\ Xalq so’zi.
2016 yil.
223
Shu bilan birga, pensiyalarning pensionerlarga o’z vaqtida va to’liq hajmda
to’lanishi, avvalo, Pensiya jamg’armasining moliyaviy barqarorligiga bog’liq
bo’ladi. Bir vaqtning o’zida, byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining
moliyaviy barqarorligi unga to’lanadigan to’lovlarning o’z vaqtida va to’liq
miqdorda amalga oshirilishiga hamda pensiya ta’minoti boshqaruvining samarali
tashkil etilishiga bog’liq.
Davlat pensiya fondlari barqarorligini ta’minlash makroiqtisodiy nuqtai
nazardan ham katta ahamiyatga ega bo’lib, bu borada AQShlik olim Jun Pengning
quyidagi fikrlari ahamiyatlidir: “…pensiya ta’minoti boshqaruvi, nafaqat, pensiya
ta’minotining moliyaviy barqarorligiga, balki butun davlat sektorining moliyaviy
barqarorligiga ta’sir ko’rsatadi, shu sababli pensiya ta’minoti boshqaruvi davlat
pensiya tizimiga pensiya badalini to’lovchi va kelgusida undan hukumat
tomonidan kafolatlangan pensiya to’lovlarini oluvchi har bir shaxsga dahldor
bo’lishi lozim”
103
.
Davlat byudjetining asosiy vazifasi iqtisodiyotni moliyaviy vositalar yordamida
samarali rivojlantirish va umumdavlat miqyosidagi ijtimoiy vazifalarni hal qilish
uchun sharoit yaratishdan iborat bo’ldi. Davlat maqsadli jamg’armalari tarkibida
salmoqli o’rinni Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’arma egallaydi. Keyingi
yillarda Pensiya jamg’armasining daromadlari va xarajatlari tarkibida jiddiy
o’zgarishlar sodir bo’ldi. Masalan, 1994 yil byudjetdan ajratilgan transfert
to’lovlari Pensiya jamg’armasining daromadlarini 21,3 % ini qoplagan bo’lsa,
2000 yilga kelib 3,5% ini tashkil etdi. 2000 yilda byudjetidan moliyalashtiriladigan
sohalardagi minimal ish haqi, pensiya miqdori, ijtimoiy to’lovlar va nafaqalar
miqdorini oshirilishi Pensiya jamg’armasining moliyaviy ahvolini qiyinlashtirdi va
2000 yil Pensiya jamg’armasining taqchilligini qoplash uchun Davlat byudjetidan
7,9 mlrd. so’m mablag’ ajratildi.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tarkibidagi Pensiya jamg’armasining
2007 yilgi xarajatlari 1840,5 mlrd. so’mni, daromadlari esa 1881,6 mlrd. so’mni
tashkil etdi. “Yagona ijtimoiy to’lov, badallar, ajratmalardan 1640,4 mlrd. so’m
103
Jun Peng. State and Local Pension Fund Management. (Public Administration and Public Policy) 0 th Edition.
USA: Publisher: Auerbach Publications (August 21, 2008). – P. 5.
224
mablag’ tushdi»
104
. Byudjetdan tashqari Pensiya fondiga Respublika byudjetidan
2005 yilda 28564,0 mln so’m, 2006 yilda 50000,0 mln so’m, 2007 yilda 45000,0
mln so’m, 2008 yilda 65000,0 mln so’m, 2009 yilda 230000,0 mln so’m dotatsiya
ajratildi. «O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi xuzuridagi Pensiya
jamg’armasining 2009 yilgi daromadlari 4293,9 mlrd. so’mni (byudjetdan
dotatsiya 230,0 mlrd.so’m), xarajatlari esa 4063,9 mlrd. so’m miqdorida qabul
qilindi»
105
.
Do'stlaringiz bilan baham: |
