Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

4.2.Davlat pensiya ta’minoti tizimi ob’ektlari va sub’ektlari 
 
O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’kidlaganidek, 
«..Davlat butun xalqning manfaatlarini ko’zlab, islohotlar jarayonining 

---

108 
tashabbuskori bo’lishi, iqtisodiy tarraqqiyotning etakchi yo’nalishlarini belgilash, 
iqtisodiyotda, ijtimoiy sohada va suveren davlatimizning ijtimoiy-siyosiy hayotida 
tub o’zgarishlarni amalga oshirish siyosatini ishlab chiqishi va izchil ruyobga 
chiqarishi kerak»
49
.
«Ijtimoiy siyosat jamiyatdagi tengsizlikni haddan tashqari oshib ketishiga yo’l 
qo’ymasligi kerak. Ijtimoiy siyosat daromadlarni tartiblash va ijtimoiy yordam 
uyushtirish orqali jamiyatdagi ijtimoiy uyg’unlikni, ya’ni turli guruhlarning 
hamjihatligini ta’minlaydi. Bu bilan ijtimoiy nizolarning oldi olinadi, ijtimoiy 
tinchlik-xotirjamlik esa iqtisodiy o’sish uchun sharoit hozirlaydi
»
50
.
Adolat 
tamoyillariga asoslangan holda, ijtimoiy siyosat jamiyatdagi turli sohalar va 
munosabatlar o’rtasidagi tenglikni ta’minlaydi. 
Davlatning daromadlar siyosati ijtimoiy siyosatining muhim bo’g’ini bo’lib, 
mazmunan daromadlarning taqsimlanishini tartiblashga qaratilgan siyosatdir. Bu 
siyosatda byudjet transfertlari kabi vositalar qo’llaniladi. Daromadlar siyosati 
qariyalarni pensiya bilan ta’minlashni ham ko’zlaydi. Shu o’rinda ikki xil pensiya 
tizimi ishlaydi. Birinchisi, “avlodlar birdamligi” tizimi bo’lib, bunga ko’ra 
ishlayotgan fuqarolar daromadining bir qismi olinib, qariyalarga davlat pensiyasi 
sifatida beriladi. Ikkinchisi, jamg’arilgan pensiya tizimi bo’lib, har bir fuqaro 
ishlayotgan paytidagi daromadining bir qismini jamg’armasiga o’tkazish orqali 
pensiya pulini o’zi to’plab boradi. 
Pensiya jamg’armasidagi fuqarolar va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning 
majburiy va ixtiyoriy jamg’arma badallari ularni davlatning moliyaviy ishtiroki 
asosida shakllanuvchi, muayyan jamg’arma tashkil etgan aholi toifalariga 
to’lovlarni amalga oshirish va ijtimoiy himoyalash uchun mo’ljallangan mustaqil 
pul jamg’armalari sifatida ta’riflash imkonini beradi. Pensiya ta’minoti tizimining 
ob’ektlari – davlat va nodavlat pensiya ta’minoti idoralari, pensiya jamg’armalari, 
pochta bo’limlari, bank muassasalari, ish beruvchilar va pensionerlar (nogironlar, 
boquvchisini yo’qotgan oilalar). Davlat pensiya tizimining sub’ektlari – davlat, ish 
49
Karimov I.A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida. Asarlar to’plami. 3-jild. –T.: 1996. –
B.178. 
50
O’lmasov A. Vahobov A. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. Sharq. 2006. –B.477.

---

109 
beruvchilar va pensionerlar (nogironlar, boquvchisini yo’qotgan oilalar), ish bilan 
band faol aholi, pensiya jamg’armasiga majburiy to’lovlarni amalga oshiradigan 
xo’jalik yurituvchi sub’ektlar. Mazkur sub’ektlar o’rtasida eng asosiy masala - 
aholining moddiy ne’matlar yaratayotgan qismi bilan jamiyatning mehnatga 
layoqatli 
bo’lmagan 
a’zolari 
o’rtasidagi 
iqtisodiy 
manfaatlarni 
mutanosiblashtirishdir.