Kasbiy pedagogika

bosqich - 1997-2001-yillarda 
dasturni amalga oshirish uchun 
zarur bo'lgan huquqiy-m e’yoriy, ilmiy-usulik, moliyaviy-moddiy shart- 
sharoitlar yaratildi. Buning uchun davlat tomonidan q o'shim cha ravishda
156

---

65 milliard s o ‘m m ablag' sarf qilindi. Bu bosqich kadrlar tayyorlash 
dasturining 
moddiy-texnik b a ’zasini 
yaratish davri deb nomlandi.
II b osq ich - 2 0 0 1 -2 0 0 5 - y illa r n i 
o 'z ichiga olib, m illiy dastur 
keng m iq y o sd a j o r iy etildi. Bu bosqich K a d rlar tayyorlash m illiy 
dasturining 
sifat b osq ich i 
deb nom oldi.
III b osqich - 2005-yiIdan boshlanib, 
u n d a n keyingi yillarni ham
o ‘z ichiga o lm o q d a . B u bosqichda " K ad rlar tay y o rla sh milliy dastu ri” 
ijrosi y ak u n ig a yetkazilib, erishilgan natijalar, t o ‘plan g an tajribalar 
um um lashtirilib, tahlil etilm oqda h am d a shu as o sd a y u rtim iz d a yangi 
t a 'l i m tizimi y a n a d a takom illashtirilm oqda. Shu boisdan, bu bosqich 
t a ’lim tizimini 
in ad ern izatsivalash d avri 
deb a t a lm o q d a .
P rez id e n tim iz O 'z b e k is to n R espublikasi K o n stitutsiyasining 17 
yilligiga b a g ‘ishlangan m arosim idagi (2009-yil 5 -dekabr) m a ’ruza- 
sida t a ’kidlag an id ek , «bundan 12 yil oldin b o sh la n g a n K a drlar 
tayy o rla sh m illiy dasturi va 2004-yilda uning tarkibiy qism i sifatida 
qabul qilingan M a k ta b ta'lim in i rivojlantirish u m u m m illiy davlat 
dasturi ijtimoiy h a y o tim iz d a tub burilish y a s a d i» 1.
0 ‘zb ek isto n R esp u b lik a si Vazirlar M a h k a m a s i n i n g 1998-yil
24-fev ra ld a g i « a k a d e m i k litseylar va k a s b - h u n a r kollejlarini tash ­
kii etish va u la r n in g faoliyatini b oshq arish t o ‘g ‘risid a»gi qarori.
Bu qarorga k o 'r a , Oliy va o 'r ta m ax su s t a ’lim vazirligining 60 
kishidan iborat O 'r t a m axsus. kasb-hunar t a ’limi m arka zi (M a rkaz) 
tashkii etildi. 1998-yilda aka d em ik litseylar va k a s b - h u n a r kollejlari 
dastlab tajriba tariqa sida faoliyati boshlandi. A k a d e m ik litseylarga 
barcha (9-sinf) bitiruvchilarining tax m in an 1 0 -15 foizi tanlov asosida 
qabul qilindi.
K a sb - h u n a r kollejlari uchun vuqori m alakali p e d a g o g va p edagog- 
m u h an d islar tay y o rla sh b o 'y ic h a 3 ta otaliq z o n a (m intaqaviy) 
b o 'y i c h a tegishli oliy o 'q u v yurtlari biriktirildi: 1) B u x o ro oziq -o v q a t
1 
O ' z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i P r e z i d e n t i I s l o m K a r i m o v n i n g B M T B o s h A s -
s a m b l e y a s i n i n g M i n g y i l l i k r i v o j l a n i s h m a q s a d l a r i g a b a g ’i s h l a n g a n o l i y d a r a j a d a g i
y a l p i m a j l i s i d a g i n u t q i . / X o r i j i y i j t i m o i y - s i y o s i y d o i r a l a r v a k i l l a r i n i n g m u n o s a b a t l a r i
v a s h a r x l a r i - T . : 0 ' z b e k i s t o n , 2 0 1 0 - y i l . 1 l - b .
157

---

v a y e n g il sanoat texnologiyasi instituti; 2 )N iz o m iy nom id ag i T oshkent 
Davlat peda g o g ik a universiteti; 3) N a m a n g a n m u h a n d islik -p e d a g o g ik
institutlarida kadrlar tayyorlash uchun zarur shart-sharoitlar varatildi.
K a drlar tayyorlash milliy dasturining am aliy ijrosiga. s huningdek. 
bakalavr va m agistr kadrlar tayyorlash m asala siga b a g 'is h la n g a n
0 ‘zbekiston P rezidentining o 'n d a n ortiq fa rm o n va farm oyishlari, 
O 'z b e k is to n R espublikasi Vazirlar M a h k a m a s in in g qarorlari qabul 
qilindi. X ususan. 2004-yil 19-tevralda O 'z b e k is to n R espublikasi 
P rezidentining « 2 0 0 4 -2 0 0 8 - v illa r d a M a k tab t a ’limini rivojlantirish 
dasturini tayyorlash chora-tadbirlari t o ;g ‘risida»gi farrnoyishi, 2004- 
yil 2 l-m ay d a « 2 0 0 4 --2 0 0 9 -y illa rd a m aktab t a ’limini rivojlantirishning 
davlat u m u m m illiy dasturi t o ‘g 'risid a» g i fa rm o n in in g qabul qilinishi 
milliy t a ’lim rivojida yangi tarixiy bosqichni boshlab berdi.
U m u m a n , m ustaqillik yillarida « T a ’lim t o 'g 'r is id a » g i Q o n u n
va K adrlar tayyorlash milliy dasturi (1997) asosida uzluksiz t a 'l i m
tizim ining eng m uhim quyidagi y o 'n a lish la ri h a y o tg a tatbiq etildi:
- m a k tab g a ch a ta'lim .
- u m u m iy o 'r ta t a ’lim.
- O 'r ta m axsus. kasb-hunar ta'lim i.
- oliy ta'lim .
- oliy o 'q u v yurtidan keyingi t a ’lim.
- K adrlar m alakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash.
- M aktab d a n tashqari t a ’lim.
U zluksiz t a ’lim tizim ining ushbu v o 'n a lis h la rid a t a ’lim-tarbiya. 
yuqori m alakali kadrlar, ilmiy xo d im la r tayyorlash. ularning m a ­
lakasini oshirish va qayta tayyorlash ishlari sam arali am alg a oshi- 
rilm oqda.
U z luksiz ta 'lim tizim ining barcha y o 'n a lish la rin in g soni. ularda 
ta 'li m oluvchi, faoliyat yurituvchilar soni n afaqat oshadi. balki ta 'lim - 
tarbiya jara y o n i sifati tubdan yaxshilandi.
M a k ta b g a c h a ta 'lim m uassasa la rin in g o m m a v iy turidan tashqari 
so g 'lo m la s h tirish . jism o n iy va ruhiy rivojlanishida nuqsoni b o 'l-

---

gan bolalar uchun m o 'lja lla n g a n m ax su s turlari ham barp o etildi. 
M a k ta b g a c h a t a ’lim tizim id a n o a n 'a n a v iy m a k ta b g a c h a t a ’lim muas- 
sasalari t a rm o g 'i ham kengaydi.
M ustaqil I ik ningdastlabki у illarida R e s p u b lik am iz d ag i u m u m t a ’lim 
m a k ta b la r soni 8333 tani tashkil etgan b o 'lsa, b u g u n g a kelib, 10000 
ga yaqinni tashkil etadi. M avjud u m u m ta ’lim m a k ta b la rin in g deyarli 
barchasi yoki yangi qurilgan, kapital re k o n stru k siy a qilingan. joriy 
t a ’m irlan g an m ak tab lar hisoblanadi.
1991 -yiIda o 'rta m axsus ta'lim m uassasalarining kadrlar bilan t a ’- 
minlangani: pedagoglar va m uhandis-pedagoglar u m u m iy soni - 2 5 5 4 0
nafar. shundan fan doktori, fan nom zodlari - 186, oliy m a ’lumotli 
o 'q i t u v c h i l a r - 19767 nafar. O 'r ta m axsus ta ’lim y o 'nalishlari b o 'y ich a 
mutaxassisliklar u m um iy soni 156, hunar-texnika bilim yurtlariga 
qam rab olingan o'q itu v ch ilar um u m iy soni 17562 nafar 
cdi.
B ug u n g a kelib, respublikadagi o 'r ta m ax su s, k a s b - h u n a r ta'lim i 
m u assasalari (a k ad em ik Iitscy, k asb -h u n ar kollejlari) soni 1500 tadan 
oshib ketdi. shundan 1400 tadan o rtig 'i z a m o n a v iy turdagi 100 tadan 
o rtig 'i m oslashtirilgan o 'r ta m axsus, k asb -h u n ar t a ’limi m u assasalari.
O 'r t a m axsus, k a sb -h u n a r ta 'lim i m u assa s a la rin in g k a d r la r bilan 
t a ’m inlangani; p eda gog va m u h a n d is -p e d a g o g la r u m u m iy soni 
112000 nafarga yaqin. s h u n d an fan doktorlari 100 n afa rd a n ortiq, 
fan n o m zodlari 1100 nafardan ortiq, oliy m a 'l u m o t l i o 'q itu v c h ila r 
101600 nafarga yaqin.
O 'r t a m ax su s, k as b -h u n a r ta 'lim i m u assas a la rid a o 'q itila y o tg a n
kasblarning u m u m iy soni 250 tadan ortiq b o 'li b t a ’limi m u assasa la - 
riga q am ra b olingan o 'q u v c h ila r n in g u m u m iy soni 1036000 nafardan 
ortiq.
R esp u b lik am iz d a oliy ta 'lim m u as sa s a la rin in g soni 1991 -yiIda 
53 ta (universitetlar 6 ta. institutlar 42 ta. filiallar 5 ta) ni tashkil 
etgan b o -Isa va b ugunga kelib ularing soni 76 ta (u n iv ersite tlar 19 
ta. institutlar 36 ta. a k a d e m iy a la r 2 ta. k o n s e rv a to riy a 1 ta, raqs 
va xoreografiya oliy m aktabi 1 ta, O T M Iari fiIiallari 11 ta, Xorijiy 
davlatlar oliy t a ’lim m u ass asa la rin in g fi I ial lari 6 ta)ni tashkil etadi.
159

---

Oliy ta 'lim n in g 254 ta bakalavriat y o 'n a lis h i va 719 ta m agistratura 
mutaxassisliklari b o 'y ic h a D avlat ta 'lim standartlari ishlab chiqildi, 
ular asosida nam unaviy o 'q u v rcjalari va fan dasturlari yaratilib, 
o 'q u v ja ra y o n ig a tatbiq etildi. O 'q u v a d a biyotlarining za m o n a v iy
yangi avlodiga q o 'y ila d ig a n talablar d u nyo tajribasi asosida ishlab 
chiqildi. F anlar b o 'y ic h a o 'q u v - u su lik m a jm u a n in g z a m o n a v iy
m odeli yaratildi. P rofe sso r-o 'q itu v ch ilard a n iborat m ualliflar tarkibi 
shakllantirildi. U lar to m o n id a n 2550 tadan ortiq fan y o 'n a lish i 
b o 'y ic h a o 'q u v - u s u lik m a jm u a yaratish ishlari olib borilm oqda. 9 ta 
oliy ta 'lim m u assasasidagi ax borot texnologiyalari m arkazlari z a m o ­
naviy videokonferensiya uskunalari bilan jih o zlan d i. Oliy ta 'lim
m uassasaiarida 1500 dan ortiq elektron darslik va o 'q u v q o ’Uanma 
yaratildi. kutubxona tizimini avtom atlashtirish va elektron kataloglar 
yaratish b o 'y ic h a loyihalar 44 ta oliy ta 'l i m m u a ssa sa s id a am alga 
oshirildi.
Oliy o 'q u v yurtidan keyingi ta 'lim n in g am a lg a oshirilishi j a ­
m iyatning oliy m alakali ilmiy va ilm iy-pedagog kadrlarga b o 'lg a n
ehtiyojlarini qondirishga. shaxsning ijodiy, t a ’lim -k asb -h u n a r m an- 
faatlarini qanoatlantirish m aq sad id a O 'z b e k is to n R espublikasi Prezi- 
dentining 2012-yil 24-iyuldagi P F -4456-son «O liy m alakali ilmiy 
va ilm iy-pedagog kadrlar tayyorlash va attestatsiyadan o 'tk a z is h
tizim ini y anada takom illashtirish t o ' g'r isid a» g i F arm o n ig a asosan 
y o 'l g a qo'yildi.
O 'z b e k isto n R espublikasi P rezidentining yuqorid ag i va boshqa 
Farm onlari, Vazirlar M a h k a m a s in in g qarorlari, O 'z b e k is to n R e s p u b ­
likasi qonunlari asosida m am lak atim izd a t a 'l i m tizim ini bosqichm a- 
bosqich isloh qilish y o 'n a lish la ri b o 'y ic h a quyidagi vazifalar bajarildi:
- milliy va u m u m in so n iy m a ’naviy qadriyatlar t a ’lim-tarbiyaga 
asos qilib olindi va m illiy istiqlol g 'o y a si negizida takom i 1 lashtiriIdi;
- t a 'l i m tizim ida kadrlar salohiyati tubdan yaxshilandi;
- davlat va nodavlat t a ’lim m uassasalari keng rivoj topdi:
- t a 'lim tizimi tarkibiy jih a td a n yangi te x n o lo g iy alar bilan 
boyitilib. m odernizatsiyalashtirib borildi;
160

---

- m ajburiy u m u m iy o ‘rta t a ’Iimdan o 'r ta m axsus, k a sb - h u n a r ta '- 
limga o 'tis h 200 9 -y ild an bo sh lab t o 'l a ta'm iniandi;
- t a 'lim tizim ida fan v a ishlab chiqarish integratsiyalashib, yangi 
turdagi o 'q u v m uassasa la ri v u ju d g a keldi;
- t a ’lim tizimidagi m u tax assis kadrlar va boshqaruv tizimi kadr- 
larining m alakasi oshirib borildi;
- ta 'lim oluv ch ilarn in g m a ’naviy va axloqiy fazilatlari rivojlan- 
tirildi;
- t a ’limni boshqarish tizim i, j a m o a t boshqaruvi shakllari takom il- 
lashib, t a ’lim m u assasalari m intaqalashtirildi;
- t a ' l i m olishda davlat. j a m o a t tashkilotlari, ijtim oiy m uassasalar, 
nodavlat tashkilotlar fa ollashib bordi;
- t a ’lim jarayoniga, kadrlar sifatiga xolis baho berish tizimi yara- 
tildi;
- t a ’lim tizim ining m oliyaviy, m oddiy -tex n ik bazasi yan g ilan d i va 
uni resurslar bilan t a ’m in la sh m ex an iz m i shakllandi;
- uzluksiz t a ’lim fan va ishlab chiqarish bilan integratsiyalashib 
bordi;
- t a 'l i m tizim idagi m u ass asa la rn in g xorijiy davlatlar v a xalqaro 
tashkilotlar bilan aloqasi kuchaydi;
- b oshqa m illat vakillari ta 'l i m olishi (7 tilda) uch u n shart- 
sharoitlar yaratildi;
- t a ’lim o lu v ch ilarn in g huquqiy, iqtisodiy, e k ologik kabi y o 'n a -
lishlar b o 'y ic h a t a ’lim -tarbiyasi takom illashdi.