Kasbiy pedagogika

12.3. Nazorat va baholash bo'yicha vazifalari
O 'q u v c h ila rfa o liy a ti. bilim, ко' n ik m a v a m a la k a la rin i nazorat qilish 
h a m d a baholashdan m aq sad - o ’quvchilar kasbiy t a ’limi j a ra y o n in in g
borishi haqida xolis jo riy m a ’lu m otlar olish. o 'q u v c h ila r n in g kasbiy 
bilim , k o 'n ik m a va m alakalari darajalari ham da ta 'l i m dasturining 
bajarilishini m un taza m nazorat qilish, t a ’limning m u a y y a n davrida
190

---

o ‘quvchilarni b aholash uchun m a ’lu m otlar t o ‘plash, o 'q u v c h ila r n i 
bo sq ic h m a -b o sq ic h attestatsiyadan o 'tk a z is h . o 'q u v c h il a r kasbiy 
bilim, k o 'n i k m a va m alakalari darajalarining D T S talablariga m o s ke- 
lishini y a k u n iy tekshirish, o 'q u v c h ila rg a kasb va ixtisosliklar berish.
O 'q u v c h i la r faoliyati, bilim, k o 'n ik m a va m alakalarini nazorat 
qilish h a m d a b ah o la sh d a o 'z vaqtidalik va tizimlilik, x o lislik va 
adolatlilik, har to m o n la m a lik va tabaqalashganlik, o 'q u v c h ila r n in g
shaxsiy x ususiyatlarini hisobga olish kabi talab lar q o ‘yiladi. Bu 
talablarni to"Iiq hiso b g a olish uchun kasb t a ’limi o ‘q ituvchisida gi bir 
q ator hislatlarga ega b o 'lis h i kerak:
1. Yuqori g 'o y a v iy lik . 0 ‘qituvchi o ‘sib kelay o tg a n avlodning 
tarbiyachisidir. U o 'q u v c h ila rn i m illiy istiqlol g ‘oyalari ru h id a tar- 
biyalashi kerak.
2. Yuqori te x n ik a malaka. M asalan. t a 'l im jara yonida o ‘q u vchilar 
o 'z la ri tanlagan m utax assislik k a oid o 'q u v yurtin in g talablari va m u- 
taxassisliklarga oid bilim va k o ’nikm alarni egallaydilar. S hu mu- 
n osaba t bilan oliy o 'q u v yurtining talablari bu m u tax assislik la rg a oid 
kasbiy bilim lar asoslarini egallashlari h a m d a keyingi am a liy faoliyat 
jarayonida o 'z m ahorati darajasini uzluksiz oshirib borishlari kerak.
3. Yuqori p s ix o lo g ik -p ed ag o g ik tayyorgarlik. K asb t a ’limi o ‘qi- 
tuvchilarining o ‘zi bilim va m alakalarni y u k s a k sa v iy a d a egal- 
labgina qolm ay, o 'q u v c h ila r d a ham m a ’lum m alakalarni tarkib 
toptirish uchun ularga bilim lar berish kerak. Bilim va m alakalarni 
egallash j a r a y o n i n in g o 'z qonuniyatlari bor, m a k tab d a g i t a 'l i m shu 
qo n u n iy atlar aso sid a tashkil etiladi. Kasb t a ’limi o ‘qituvchisi psi- 
xologiya. d id ak tik a va boshqa fanlarning o 'q u v j a r a y o n i g a asos 
b o i a d i g a n m u h im qoidalarini chu q u r o 'z la s h tirib olishi kerak.
4. O 'z k asb ig a m uhabbat. O 'q itu v c h ilik k a sb in in g o ‘z ig a xos 
tom onlarini c h u q u r bilish, o 'z kasbini fa oliyatida erishgan yutuqlari- 
dan zavqlanishi. qiyinchi 1 iklarni yen g ib o 't i s h uchun kuch va im- 
koniyat to p a olishi kasb t a ’limi o 'q itu v c h is in in g m u h im fazilatlari 
qatoriga kiradi.
K a sb t a ’limi o ‘qituvchisi oliy o 'q u v y u rtidagi tayyorgarligi har 
q an c h a asosli b o ‘lsa h am , u tugallangan h iso b lan m ay d i. M a ’lumki,
101

---

hozirgi za m on ishlab chiqarishi ju d a tez s u r ’atlar bilan rivojlan- 
moqda. M ehna t qurollari, texnologik j a ra y o n la r uzluksiz takom illa- 
shib borm oqda. Bu kasb ta 'lim i ja ra y o n id a o ‘z aksini t o p m o g ‘i 
kerak. Demak, kasb ta 'lim i o 'q itu v ch isi fan va texnika sohasidagi 
taraqqiyotni uzluksiz kuzatib borishi, ulardan o ‘quvchilarni tushu- 
narli shaklda xabardor qilib turishi kerak.
O 'q itu v c h ila r kasb ta'lim i ja ra y o n id a foydalaniladigan usulik 
vositalar m ajm uasi ham o 'z g a r m a y qolm aydi. 0 ‘z ishiga ijodliy 
yondashuvchi o 'q itu v c h ila r o 'q u v c h ila r g a t a ’sir qilishning yangi 
shakllarini. uzluksiz ravishda bilim, m alaka va k o ‘nikm alarni shakl- 
lantirishning yangi usullarini topadilar. Yaxshi tajriba u m um lashtiri- 
ladi va ko'p c h ilik n in g m ulki b o 'lib qoladi. S hunga k o 'r a har bir 
o 'q itu v c h i ilg 'o r p edagogik tajriba yoritiladigan vaqtli m atbuotni 
kuzatib borishi va undan o 'z ishida foydalanishi kerak.
K asbiy t a ’lim o ‘qituvchisining o b ro 'y in i k o 'ta ra d ig a n omillari 
quyidagi y o ‘nalishlariga qaratilgan.
0 ‘z ishini yaxshi biladigan kasbiy ta 'l i m o 'q itu v ch ilarin in g sh ax si­
ga nisbatan bo 'lg an o q u v c hilarning hurm at-ehtirom i, oquvch ilarn in g
har biri to 'g 'r is i d a m e h rib o n lik va g 'a m x o 'r l i k qilish bilan uy- 
g 'u n la s h ib ketadi. Bu esa. o 'z navbatida uning o b r o ‘sini oshiradi.
O 'q itu v c h in in g o b ro 'si o 'q u v m a s h g ‘ulotlari ja ra y o n id a o 's i b
va tarkib topib boradi. M a s h g 'u lo tla r vaqtida uning shaxsi, xarak- 
teri va m ahoratining s h u n d ay sifatlari nam o y o n b o 'lad ik i, bular 
tarbiyalanuvchilarning u m u m iy tarzda e 'ti r o f etish va h u rm at qi- 
lishga sazovor bo'ladi. K asbiy ta 'lim o'qituvchisi o 'z in in g kollej 
o 'q u v c h ilari oldidagi o b ro 'si t o 'g 'r i s i d a doim o g 'a m x o 'r l i k qilishi 
lozim. A g a r o 'q ituvchi o 'z vazifalariga yuzaki qarasa. so 'z la ri bilan 
b o 'l g a n m unosabatlarida o b yektivlik boMmasa, uning o b r o ‘si tezda 
y o 'q o lish i m um kin.
O 'q u v c h ila rn in g m oddiy ishlab chiqarish sohasida h ayot va kasbga 
tayy o rla n ish d a kasbiy t a 'lim o 'q itu v c h is i yetakchi rol o ‘ynaydi. U o 'z
m a s h g 'u lo tla rid a o 'q u v c h ila r n in g turli kasblarga b o 'lg a n qiziqishini 
aniqlash va rivoj lantirish lozim. B uning uchun guruh rahbarini, shu
192

---

g u ru h d a ishlaydigan b o sh q a fanlarning o 'q itu v c h ila rin i v a o 'q u v -
c h ilarning ota-onalarini jalb qilish kerak. U lar bilan m u n taza m
u ch rash ib turish v a suhbatlashish bu g u ruhda gi o 'q u v c h ila r n i y ax- 
shiroq bilish. ularning qiziqishlari v a y a k k a x u susiyatlari bilan ta- 
nishish im konini beradi.
K a sb ta ’lim o 'q itu v c h isi o 'q u v c h ila r n i baholashda, ish jo y in i 
tashkil etishda, topshiriqlarni bajarish d a m ustaqillikni tarbiyalashi, 
s h ax sn in g halollik, kam tarlik, q a t ’iylik, dadillik, faollik, sabr-m a- 
ton at xislatlarini, o 'rto q lik , d o 'stlik , m a s ’uliyatini sezish hissi va 
hokazolarini tarkib toptirish lozim. B u n in g uchun bir q a n c h a vazi- 
falarni bajaradi.