Kasbiy faoliyat psixologiyasi

3. Protsessual-amaliy aspekt 
- pedagogik (texnologik) jarayonning amalga 
oshishi,  barcha  pedagogik  metodologik  (uslubiy),  instrumental  vositalarga  amal 

---

126 
 
qilish. 
Shunday  qilib,  pedagogik  texnologiya  fan  sifatida  amal  qilib,  ta‘limning 
yanada ratsional yo‗llarini tadqiq etadi.  
Bu  esa,  ta‘limda  qo‗llaniladigan  usullar,  tamoyillar  va  regulyativlar  tizimi 
sifatida hamda ta‘limning real jarayoni sifatida bajaradi.  
Pedagogik  texnologiya  paydo  bo‗lgunga  qadar  ta‘lim  tizimi  doirasida 
ta‘lim jarayonini yetarli samarali loyihalash qoidasi ishlab chiqilmadi. Pedagogik 
texnologiyaning o‗ziga xos xususiyati shundan iboratki, unda o‗quv maqsadlariga 
kafolatiga  erishishda  o‗quv  jarayoni  loyihalashtiriladi  va  amalga  oshiriladi. 
Texnologik  yondashuv,  eng  avvalo,  yuzalikda  emas,  balki  rejalashtirilgan 
natijasini olish imkonini beruvchi konstruktiv, ko‗rsatmali sxemada o‗z ifodasini 
topadi. 
Maqsadga yo‗naltirilganlik, jarayon natijalarini tashhisli tekshirish, ta‘limni 
alohida  o‗rgatuvchi  qismlarga  bo‗lib  tashlash  o‗quv  jarayonining  qirralarini 
bugungi kunda ta‘limni qayta ishlab chiqish sikli g‗oyasiga birlashtirish imkonini 
beradi. U asosan o‗z ichiga quyidagilarni oladi.  
*
 
 ta‘limda umumiy maqsadning qo‗yilishi; 
*
 
 tuzilgan umumiy maqsaddan aniq maqsadga o‗tish; 
*
 
 pedagoglarning bilim darajalarini dastlabki baholash; 
*
 
 bajariladigan o‗quv ishlarning majmuasi; 
*
 
 natijani baholash. 
Bundan  ko‗rinadiki,  o‗quv  jarayoni  «modulli»  ko‗rinishga  kelib,  turli 
mazmun  bilan  to‗ldirilgan,  umumiy  tizimga  mos  holda  ishlab  chiqariladigan 
bloklar qismlardan iborat.  
O‗quv  jarayoni  pedagogik  texnologiya  asosida  tashkil  etishning 
rejalashtirishda  pedagogdan  yuksak  malaka  talab  etadi,  materiallar  tayyor 
bo‗lgach,  pedagog  asosan  tashkiliy  va  konsultativ vazifalarni bajaradi.  Umumiy 
ko‗rinishda pedagogik texnologiya tarkibiga quyidagilar kiradi: 
 
fanning identifikatsiyalashgan o‗quv maqsadlarini ishlab chiqish; 
 
o‗quv maqsadli shajarasi; 

---

127 
 
 
o‗quv maqsadlarini nazorat topshiriqlariga aylantirish; 
 
maqsadga erishish usullari; 
 
erishilgan o‗quv maqsadlarini baholash. 
Bu  tarkibiy  qismlarning  har  biri  ma‘lum  yo‗nalishdagi  pedagogik 
operatsiyalar tizimini tashkil etadi. (Sxemaga qarang) 
 
 
 
 
 
 
Zamonaviy  ta‘limni  tashkil  etishga  qo`yiladigan  muxim  talablardan  biri 
ortiqcha  ruxiy  va  jismoniy  kuch  sarf  etmay,  qiska  vaqt  ichida  yuksak 
natijalarga  erishishdir.  Qisqa  vaqt  orasida  muayyan  nazariy  bilimlarni 
o‗quvchilarga yetkazib berish, ularda ma‘lum faoliyat yuzasidan ko`nikma va 
malakalarni xosil qilish, shuningdek, o‗quvchilar faoliyatini nazorat qilish, ular 
tomonidan  egallangan  bilim,  ko`nikma  xamda  malakalar  darajasini  baxolash 
o‗qituvchidan  yuksak  pedagogik  maxorat  xamda  ta‘lim  jarayoniga  nisbatan 
yangicha yondoshuvni talab etadi. 
Bugungi  kunda  bir  qator  rivojlangan  mamlakatlarda  bu  borada  katta 
tajriba  to`plangan  bo`lib,  ushbu  tajriba  asoslarini  tashkil  etuvchi  metodlar 
interfaol 
metodlar 
nomi 
bilan 
yuritilmoqda. 
Ta‘lim  amaliyotida 
foydalanilayotgan  interfaol  metodlardan  bir  nechtasining  mohiyati  va  ulardan 
foydalanish borasida so`z yuritamiz 
Bahsning  samarali  bo‗lishi,  eng  avvalo,  bahslashuvchilarning  bir-birlariga 
nisbatan 
fazoviy 
joylashuvlariga 
bog‗liq.  Tinglovchi  va  muzokarada 
qatnashuvchilarning  fazoviy  joylashuvlari  va  ularning  psixologik  mavqelarining 
mohiyati muhim bo‗lganligi bois biz ushbu xolatlarni keltiramiz: 

 
Sinf  sharoiti.  Bu  -  an‘anaviy  dars  o‗tkazish  shakli  bo‗lib,  tinglovchilar 
bir-birlarining  yuzlarini  ko‗rish  imkoniyati  cheklangan  va  doska  oldidagi 
Ta‘limning umumiy 
maqsadlari va mazmuni 
O‗quv 
maqsadi 
 
Ta‘lim 
 
Baholash 
Tuzatishlar (korreksiya)
 
Tuzatishlar (korreksiya) 

---

128 
 
o‗qituvchiga  va  u    bayon  etayotgan  mazmunga  nisbatan  tinglovchilarning 
mavqelari,    mas‘uliyati  turlicha.  Bu  sharoitda  bahs  o‗tkazish  mumkin  emas. 
Chunki,  sinfda  oxirgi  qatorda  o‗tirgan  bola  bilan  birinchi  qatorda  o‗tirganning 
darsga munosabati keskin farq qiladi. Tinglovchining psixologik mavqei -