Касб ҳунар коллежларининг

Реклама
 
тури
 
Илгари
 
суриш
(
оммавий
 
такдимот
) 
Харажатлар
Шаҳар
бўйлаб
реклама
Унда
“
Автосервис
Азизбек
” 
деб
ёзилади
. 
Сўнг
реклама
матни
ва
координаталари
ёзилади
. 
Бу
булгувси
истеъмолчиларга
бизнинг
саллон
билан
қандай
боғланиш
мумкинлиги
ҳақидаги
маълумотни
беради
100000 
сўм
Маҳаллий
оммавий
матбуот
воситаларидаги
реклама
Салон
очилганидан
кейин
бирданига
5 
та
эълон
турли
газеталарга
ва
2 
та
эълон
телевиденияга
берилади
85000 
сўм
Реклама
варақалари
Мен
катта
реклама
баннерини
буюртма
бераман
. 
У
автосервис
олдига
ўрнатилади
ва
булгувси
истеъмолчиларнинг
эътиборини
тортади
200000 
сўм
Сотишни
рағбатлантириш
усули
Ундан
қандай
фойдаланишни
тавсифланг
Харажатлар
Демонстрация
(
намойиш
қилиш
) 
Бизнинг
саллон
хизматини
намойиш
қилиш
бўйича
акция
ўтказаман
Техника
-
иқтисодий
асосноманинг
“
Илгари
суриш
(
оммавий
такдимот
)” 
бўлимида
сиз
қўлламоқчи
бўлаётган
, 
товар
ва
хизматларингизни
илгари
суриш
(
оммавий
такдимот
)
нинг
барча
методлари
ва
рекламасини
тавсифланг
ҳамда
у
қанчага
тушишини
ҳисобланг
. 
Бизнес
 
амалиёти
 

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
123
Бизнесда
 
муваффақият
 
қозониш
 
учун
 
нималарни
 
билиш
 
керак
 
Маркетинг
-
истеъмолчиларининг
эҳтиёжларини
қондириш
ва
фойда
олиш
учун
қуйидагилар
орқали
қилинадиган
барча
нарсалар
ҳисобланади
: 
•
улар
эҳтиёж
сезаётган
, 
маҳсулот
ва
хизматларни
тақдим
этиш
; 
•
улар
тўлашга
тайёр
бўлган
нархларни
белгилаш
; 
•
истеъмолчиларга
, 
сизнинг
маҳсулот
ёки
хизматларингиз
баҳосини
оширувчи
, 
товарларни
етказиб
бериш
ва
хизматларни
кўрсатиш
; 
•
товар
ва
хизматларни
сотиб
олишга
истеъмолчиларни
жалб
этиш
ва
реклама
қилиш
. 
Масалан
, 
тадбиркор
нон
ва
нон
маҳсулотларни
ишлаб
чиқараётган
бўлса
, 
ўз
мижозларининг
эҳтиёжларини
ўрганиши
, 
уларга
қандай
нон
керак
ва
қандай
хизматларга
уларда
эҳтиёж
борлигини
муҳокама
қилиши
керак
. 
Маркетингни
тўғри
ташкил
қилиш
учун
, 
у
маркетинг
изланишларини
ўткализиши
жараёнида
олиш
мумкин
бўлган
маълумотларни
йиғиши
керак
. 
Маркетинг
изланишларини
олиб
боришда
истеъмолчилар
ва
рақобатчилар
ҳақида
кўпроқ
ўрганишга
ҳаракат
қилинг
. 
Қуйидагилар
ҳақида
маълумот
олинг
: 
•
Сизнинг
товар
ёки
хизматларингизни
қанча
ва
қайси
турдаги
истеъмолчи
сотиб
олмоқчи
? 
•
Қандай
маҳсулотларга
улар
эҳтиёж
сезадилар
? 
•
Улар
қандай
баҳони
тўлашга
тайёр
? 
•
Улар
қаерда
жойлашишган
ва
қаердан
харид
қиладилар
? 
•
Қандай
миқдордаги
товар
ёки
хизматларни
улар
сотиб
олишади
ва
тез
-
тезми
? 
•
Сизнинг
рақобатчиларингиз
кимлар
ва
худди
шундай
товар
ёки
хизматларга
нисбатан
уларнинг
таклифлари
қандай
? 
Сиз
изланишларни
ўтказиб
бўлганингиздан
ва
ўз
истеъмолчи
ҳамда
рақобатчиларингиз
ҳақида
кўп
нарса
билиб
олганингиздан
кейин
,
тўпланган
маълумотларни
, 
ўз
истеъмолчиларингиз
эҳтиёжларини
қондириш
учун
қўллашингиз
керак
.
Бунинг
учун
сиз
қуйидагиларни
аниқлашингиз
керак
: 
•
Қандай
товар
ёки
маҳсулотлар
сизнинг
истеъмолчиларингизга
керак
? 
•
Истеъмолчилар
қандай
баҳони
тўлашга
тайёр
? 
•
Истеъмолчиларнинг
бориши
қулай
бўлиши
учун
сизнинг
корхонангиз
қаерда
жойлашиши
ва
товарларингиз
қаерда
сотилиши
керак
? 
•
Истеъмолчиларни
хабардор
қилиш
ва
уларни
сизнинг
товарларингизни
сотиб
олиш
, 
хизматларингиздан
фойдаланишга
қизиқиш
уйғотиш
учун
сиз
товарларни
бозорда
илгари
суриш
(
оммавий
такдимот
) 
ва
реклама
қилишнинг
қандай
усулларидан
фойдаланасиз
? 
Маркетингнинг
бу
асосий
ташкил
этувчилари
(
лотинча
4P) 
ни
тўғри
қўллаш
орқали
бозорда
муваффақият
қозонасиз
. 
Буларнинг
тўртталаси
ҳам
лотинча
P 
билан
бошланади
ва
шунинг
учун
4
Р
деб
аталади
: 

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
124
1. Product - (
маҳсулот
) 
2. Price (
сотилиш
 
баҳоси
) 
3. Place (
жойлашиши
) 
4. Promotion (
илгари
 
суриш
(
оммавий
 
такдимот
))
Бу
маркетинг
ташкил
этувчиларни
алоҳида
кўриб
чиқамиз
: 
Маҳсулот
(Product) – 
маркетинг
комплексининг
биринчи
ташкил
этувчи
ҳисобланади
. 
Маҳсулот
деганда
истеъмолчиларнинг
турли
талаб
ва
эҳтиёжларини
қондириш
учун
таклиф
қилинадиган
товар
ва
хизматлар
назарда
тутилади
. 
Эҳтиёткор
бизнесмен
, 
аввало
, 
истеъмолчиларнинг
талабларини
аниқлашга
уринади
, 
сўнгра
, 
олинган
маълумотлар
асосида
, 
керакли
товар
ёки
хизматларни
таклиф
этиб
, 
уларнинг
эҳтиёжини
таъминлайди
. 
Истеъмолчиларга
керакли
бўлган
нарсани
таклиф
этинг
. 
Бошқа
корхоналар
сотаётган
, 
товарларни
сотиш
билангина
шуғулланманг
. 
Доимий
равишда
товар
ёки
хизматларингиз
сифатини
яхшилаш
устида
ишланг
. 
Агар
товарларингизни
сотилиши
яхши
бўлмаса
, 
қуйидаги
саволларни
ўйлаб
кўринг
: 
•
Сизнинг
товарларингиз
истеъмолчиларнинг
талаб
ва
эҳтиёжларини
қондира
олаяптими
? 
•
Товарларингизни
сиз
керакли
истеъмолчига
таклиф
қилаяпсизми
? 
•
Товарларингизнинг
сифати
унинг
баҳосига
тўғри
келадими
? 
•
Сизнинг
товарларингизни
сотиб
олишдан
истеъмолчига
қандай
афзаллик
бор
? 
Товарларингиз
 
кўзга
 
ташланишини
 
ошириш
 
учун
 
айрим
 
маслаҳатлар
 
 1. 
Дўкон
 
расталарини
 
товарлар
 
билан
 
тўлдириш
. 
Товарларни
омборхоналарда
ушлаб
турманг
, 
уларни
истеъмолчилар
кўриши
ва
сотиб
олиши
мумкин
бўлган
жойларга
қўйинг
. 
Савдо
растангизда
бўшаб
қолган
жойлар
бўлишига
йўл
қўйманг
. 
Уларга
зудлик
билан
товарларни
қўйинг
. 
Бўш
жойлар
ёқимсиз
тасавур
уйғотади
. 
Товарларни
сал
олдинга
суриб
қўйинг
. 
Бу
дўконингизни
товарга
тўла
қилиб
кўрсатади
. 
 
 2. 
Этикеткали
 
товарларни
 
олд
 
томонга
 
қўйинг
. 
Одатда
, 
этикетка
гўзал
ва
жозибадор
кўринади
. 
Бу
харидорларга
,
ўзларига
ёқиб
қолган
товарларни
бирданига
эслаб
қолиш
имконини
беради
ҳамда
янги
товарлар
пайдо
бўлганини
кўрсата
олади
. 
 
Бу
 
саволларга
 
жавобларни
, 
ўзингиздан
 
эмас
, 
истемолчиларингиздан
 
изланг
. 

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
125
3. 
Имкон
 
борича
 
нарҳларни
 
кўрсатинг
. 
Харидорлар
сотувчидан
баҳоларни
сўрашдан
кўра
кўпроқ
ўзлари
ўзлари
кўришини
ҳоҳлайдилар
. 
Сиз
товарларни
нарх
кўрсатилган
қоғоз
ёки
ёрлиқлар
устига
қўйишингиз
мумкин
. 
Нарх
кўрсатилган
қоғоз
ёки
ёрлиқларни
дўкон
токчаларининг
четларига
ҳам
қўйишингиз
мумкин
. 
Нарх
ёзилган
рақамлар
, 
харидор
кўзига
ташланадиган
ўлчамда
бўлиши
керак
. 
4. 
Товарларни
 
шундай
 
жоцлаштирингки
, 
улар
 
кўзга
 
ташланиб
 
турсин
, 
токчалар
 
ўртасида
 
кўп
 
жой
 
қолдиринг
. 
Агар
харидор
товарларингизни
яхши
кўриб
турса
, 
уни
сотиб
олиш
эҳтимоли
юқори
бўлади
. 
Майда
буюмлар
(
конфетлар
ва
ҳ
.
к
.) 
ни
ойнаванд
токчаларга
жойлаштиринг
, 
тугмачаларни
шаффоф
идишларга
солиб
қўйинг
. 
5. 
Товарларни
 
кўзингиз
 
баландлигида
 
жойлаштиринг
. 
Харидор
унинг
кўзи
баландлигида
жойлашган
товарларни
тез
кўради
ва
сотиб
олади
. 
Қуйи
ва
юқори
сатҳларда
жойлашган
товарларни
кўриш
қийин
. 
Бу
сатҳларда
истеъмолчиларга
яхши
таниш
бўлган
товарларни
жойлаштириш
мақсадга
мувофиқ
. 
“
Баҳо
” 
маркетинг
комплексининг
иккинчи
ташкил
этувчиси
ҳисобланади
. 
Маркетинг
баҳони
ҳосил
қилиш
қуйидагиларни
кўзда
тутади
: 
•
Булгувси
истеъмолчи
тўлашга
тайёр
бўлган
баҳони
белгилаш
; 
•
Ишнинг
шундай
ҳолатини
таъминлангки
, 
бунда
нарх
харидор
учун
қизиқарли
, 
ўзига
жалб
этадиган
ва
шу
билан
бир
қаторда
сизга
етарли
даражада
катта
фойда
келтирсин
; 
Товарга
баҳо
белгилашдан
аввал
сиз
маълум
бир
ахборотга
эга
бўлишингиз
керак
. 
Сиз
қуйидагиларни
билишингиз
керак
; 
•
Ўз
харажатларингизни
; 
•
Сизнинг
товар
ёки
хизматларингизга
тўланмоқчи
бўлаётган
баҳони
; 
•
Рақобатчилар
томонидан
худди
шундай
товарларга
белгиланган
баҳоларни
.
Сиз
белгилаган
баҳоларингизнинг
қизиқарли
ва
ўзига
жалб
этадиган
қилишга
ҳаракат
қилинг
. 
Бунинг
учун
нарх
тушириш
тизими
, 
махсус
таклифлар
ва
ҳ
.
к
. 
лардан
фойдаланинг
. 
“
Жойлашиш
” – 
маркетинг
комплексининг
учинчи
элементи
. 
Жойлашиш
деганда
, 
сизнинг
корхонангиз
жойлашган
ёки
товарларингиз
сотиладиган
, 
улар
тақсимланадиган
яъни
товар
ёки
хизматларни
истеъмолчиларга
етказиш
жойи
тушунилади
. 
Чакана
савдо
билан
шуғулланувчилар
ёки
хизмат
кўрсатиш
ходимларининг
жойлашиши
истеъмолчиларга
қулай
бўлган
ерда
бўлишлари
керак
. 
Ишлаб
чиқарувчилар
, 
ўзлари
ишлаб
чиқараётган
товарларни
, 
қийинчиликларсиз
сотиб
олишлари
мумкин
бўлган
жойларда
, 
энг
самарали
тақсимлаш
йўл
ва
каналларини
топишлари
керак
. 
Тўғридан
-
тўғри
тақсимлаш
-
бевосита
истеъмолчиларнинг
ўзига
сотиш
, 
ўта
қиммат
ва
махсус
товарларни
ишлаб
чиқарганингизда
ҳамда
сизда
бор
-
йўғи
бир
неча
,
ишлаб
чиқараётган
товарларингиз
ва
сервис
хизматига
муҳтож
, 
истемолчилар
бўлган
ҳолларда
қўллаш
мақсадга
мувофиқ
. 

---