Касб ҳунар коллежларининг

 

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
5
 
КИРИШ
 
Ўзбекистон
мустақиллигининг
дастлабки
кунлариданоқ
мамлакатимизда
кичик
бизнесни
, 
иқтисодиётнинг
муҳим
соҳаси
сифатида
ривожлантиришни
қўллаб
-
қувватлаш
, 
хусусий
тадбиркорлик
ҳуқуқларини
ҳимоя
қилиш
ва
кафолатлашнинг
кучли
тизимини
яратишга
катта
эътибор
қаратилмоқда
. 
Бу
ижтимоий
йўналтирилган
замонавий
бозор
иқтисодиётида
кичик
бизнеснинг
ўрни
билан
тавсифланади
. 
Энг
аввало
, 
кичик
бизнес
бозор
каньюктурасига
тез
кўника
олиш
, 
истеъмолчилар
талабларининг
ўзгаришларига
зудлик
билан
мослаша
олиш
қобилиятига
эга
. 
У
ўзаро
рақобатни
шакллантиради
. 
Маълумки
, 
рақобатсиз
бозор
иқтисодиёти
бўлмайди
. 
Иккинчидан
, 
у
ички
бозорни
товар
ва
хизматлар
билан
таъминлашнинг
муҳим
манбаи
ҳисобланади
. 
Кичик
бизнеснинг
роли
ва
аҳамиятини
инобатга
олган
ҳолда
, 
республикамизда
уни
қўллаб
-
қувватлаш
ҳамда
ривожлантириш
бўйича
бир
қатор
тадбирлар
босқичма
-
босқич
амалга
оширилмоқда
. 
Сўнги
йилларда
тадбиркорлик
субъектларини
рўйхатдан
ўтказишнинг
“
бир
дарчадан
” 
деб
номланган
тезлаштирилган
тизими
ҳамда
кичик
бизнесни
солиққа
тортишнинг
соддалаштирилган
тизими
, 
бир
неча
солиқлар
тўлаш
ўрнига
ягона
солиқ
тўлови
шаклида
киритилди
. 
Бу
ҳолда
ягона
солиқ
тўловининг
ставкаси
микрофирма
ва
кичик
корхоналар
учун
2008 
йили
10% 
дан
8% 
га
, 2009 
йилнинг
бошидан
эса
7% 
га
қадар
пасайтирилди
. 
Янги
тузилаётган
кичик
ва
хусусий
корхоналарни
қўллаб
-
қувватлаш
учун
имтиёзли
кредитлаш
тизими
яратилди
. 
Кичик
бизнес
ва
хусусий
тадбиркорликни
молиялаш
бўйича
махсус
банк
“
Микрокредитбанк
” 
ташкил
этилди
. 
Кичик
бизнес
субъектлари
айланма
маблағ
воситаларини
тўлдиришлари
учун
кредит
беришнинг
максимал
муддати
12 
ойдан
18 
ойгача
узайтирилди
. 
Тадбиркорлар
ҳуқуқини
ҳимоя
қилишни
таъминлаш
бўйича
ҳуқуқий
меъёрлар
яратилди
, 
назорат
органларини
тадбиркорлик
субъектларининг
хўжалик
фаолиятига
аралашишини
кескин
камайтириш
бўйича
чора
тадбирлар
кўрилди
. 
Қабул
қилинган
кафолатлар
, 
имтиёзлар
кичик
бизнесни
тезкор
ривожланишига
кўмаклашди
, 
натижада
ички
ялпи
маҳсулот
2000 
йилдаги
33,8% 
дан
ҳозирги
кундаги
48,2 % 
га
қадар
ўсди
. 
Бу
соҳада
меҳнатга
банд
аҳоли
умумий
сонининг
76% 
дан
кўпроғи
фаолият
кўрсатмоқда
. 
Фақат
шу
ўтган
йилнинг
ўзида
кичик
бизнес
соҳасида
янги
374 
мингдан
зиёд
иш
ўринлари
яратилди
. 
Жаҳон
тажрибаси
шуни
кўрсатадики
, 
айнан
кичик
бизнес
, 
хусусий
тадбиркорлик
дунё
молиявий
иқтисодий
инқирозининг
салбий
оқибатларини
бартараф
этишда
энг
самарали
роль
ўйнайди
, 
аҳоли
бандлигини
таъминлаш
, 
унинг
тушум
маблағлари
ортишининг
муҳим
омили
ҳисобланади
. 
Энг
аввало
, 
ёшларга
хос
тадбиркорлик
ва
ташаббускорлик
тадбиркорлик
фаолиятида
ўз
ўрнини
топмоқда
, 
ўз
бизнесини
ташкил
этиш
ва
ҳамда
ривожлантиришда
қўлланилмоқда
. 
Ўрта
махсус
касбий
таълим
тизимида
касбий
тайёргарликни
ўтаётган
ва
ўтаб
бўлганлар
учун
ҳам
тадбиркорлик
соҳаси
ўзгача
аҳамият
касб
этади
. 
Таълим
олганлар
ўз
билим
ва
кўникмаларини
, 
нафақат
амалдаги
корхоналардаги
иш
жараёнида
қўллашни
, 
балким
ўзлари
томонидан
, 
ўз
яқинлари
ва
танишлари
билан
ташкил
қилинадиган
мустақил
ишларида
тадбиқ
этишни
орзу
қиладилар
. 
Ҳар
бир
ёш
касб
-
ҳунар
коллежи
битирувчисида
тадбиркор
бўлиш
ният
ва
орзуси
бор
. 
Бироқ
бу
орзуни
амалга
ошириш
у
қадар
оддий
иш
эмас
. 
Иккинчи
томондан
қараганда
бу
у
қадар
мураккаб
ҳам
эмас
. 
Ўн
минглаб
одамлар
ҳар
йили
ўз
ишларини
бошлайдилар
ва
тадбиркорлик
соҳасига
қўшилиб
кетадилар
. 
Буларнинг
барчаси
оддий
имкониятларга
эга
, 
оддий

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
6
одамлар
ҳисобланади
. 
Нима
учун
касб
-
ҳунар
коллежи
битирувчиси
бўлган
ёшлар
ҳам
бу
соҳада
ўзларини
синаб
кўрмаслиги
керак
? 
Ахир
, 
тадбиркорлик
соҳаси
айниқса
ёшлар
учун
, 
кўплаб
имкониятларни
ўзида
мужассам
қилган
, 
сирли
мамлакат
ҳисобланади
. 
Буларнинг
ичида
ўзини
номоён
қилиш
имконияти
, 
меҳнат
қилиш
имконияти
, 
кураш
ва
таваккал
қилиш
билан
боғлиқ
қизиқарли
фаолият
билан
шуғулланиш
, 
фаол
ишлаш
, 
ўз
маблағларини
ишлаб
топиш
, 
қарор
қабул
қилиш
, 
уларни
қаерга
сарфлаш
ёки
улардан
қандай
фойдаланиш
каби
имкониятлар
бор
. 
Бундан
ташқари
, 
уларда
келажагини
ўз
қўллари
билан
қуриш
имконияти
ҳам
мавжуд
. 
Албатта
тадбиркорлик
соҳасида
ишлаш
, 
касбий
билим
ва
кўникмалардан
ташқари
, 
тиришқоқлик
, 
ташаббускорлик
, 
масъулиятлилик
, 
вазифаларини
сидқидилдан
бажаришга
интилиш
, 
тармоқда
ишлай
билиш
ва
ниҳоят
таваккал
қила
олиш
каби
шахсий
фазилатларга
эга
бўлишни
талаб
этади
. 
Бироқ
, 
бу
фазилатларнинг
кўпига
, 
тадбиркорлик
фаолияти
давомида
эришиш
мумкин
. 
Ўз
сезгирлиги
, 
ақли
ва
тажрибаси
ҳамда
ушбу
қўлланмадаги
маслаҳатларга
риоя
қилиб
, 
ҳар
бир
ёш
– 
касб
-
ҳунар
коллежи
ўқувчиси
муваффақиятли
тадбиркорга
айланиши
мумкин
. 
Мазкур
ўқув
қўлланма
Ўзбекистон
– 
Швейцария
“
Касбий
кўникмаларни
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
II-
босқич
доирасида
ишлаб
чиқилган
. 
Ўқув
қўлланмани
ишлаб
чиқишда
Бозор
кўникмаларини
ривожлантириш
маркази
, 
Ўзбекистон
Республикаси
Савдо
-
саноат
палатаси
, “
Ўзбекистон
Бизнес
Форуми
” 
лойиҳаси
, 
ЎМКҲТ
кадрлар
малакасини
ошириш
ва
қайда
тайёрлаш
институти
мутахассислари
, 
кичик
ва
хусусий
бизнес
ҳамда
бошқа
ташкилотларнинг
вакиллари
иштирок
этдилар
. 
Ўқув
қўлланмада
аввалдан
маълум
ишлар
мослаб
сараланган
, 
хусусий
бизнесни
ташкил
этиш
бўйича
янги
назарий
ва
амалий
материаллар
келтирилган
. 
Унда
тадбиркорлик
, 
бизнесни
шакиллантириш
ва
ривожлантириш
, 
корхонаси
рўйхатдан
ўтказиш
, 
бизнес
режа
, 
маркетинг
, 
менежмент
, 
солиққа
тортиш
, 
молиялаш
, 
бухгалтерия
ҳисоби
, 
тадбиркорликнинг
психологиг
қирралари
ва
бошқаларга
тегишли
кенг
миқёсидаги
саволлар
қамраб
олинган
. 
Қўлланма
касб
–
ҳунар
коллежлари
ўқувчилари
учун
мўлжалланган
амалий
қўлланма
ва
“
Бизнес
ва
тадбиркорлик
асослари
”
курси
бўйича
қўшимча
ўқув
материали
ҳисобланади
. 
Бундан
ташкари
ундан
ҳозирда
ўз
фаолиятини
олиб
бораётган
ҳамда
фаолиятини
энди
бошлаётган
кичик
ва
хусусий
бизнес
тадбиркорлари
учун
ҳам
қўлланма
сифатида
фойдаланиш
мумкин
. 

---

Бизнес
 
ва
 
тадбиркорлик
 
асослари
 
Ўзбекистон
-
Швейцария
 “
Касбий
 
кўникмаларни
 
ривожлантириш
” 
лойиҳаси
 (II-
босқич
)
7
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1§. 
Сиз
-
бўлажак
 
тадбиркор
 
 
 
1.1. 
Бизнес
 
нима
 
ва
 
одамлар
 
нима
 
учун
 
бизнес
 
билан
 
шуғулланадилар
. 
Бизнес
 
нима
?
Одатда
бизнес
деганда
у
ёки
бу
компания
товар
ёки
хизматларини
амалга
оширишни
тушунамиз
. 
Масалан
: 
автомобилни
сотиш
, 
концертларни
ташкил
этиш
, 
мотоцикллар
учун
янги
моторни
етказиб
бериш
, 
тиббиёт
муассасаларида
тиббий
ёрдам
кўрсатиш
. 
Жамият
томонидан
рухсат
этиладиган
бизнес
турлари
, 
одатда
, 
аҳолининг
талаблари
асосида
аниқланади
, 
ҳар
иккисининг
вазияти
ҳамда
муҳимлиги
эса
жамият
ва
давлат
томонидан
аниқланади
. 
Ўзбекистонда
бизнеснинг
деярли
барчаси
ягона
мақсадга
– 
товар
ишлаб
чиқариш
ва
хизмат
кўрсатиш
, 
уларни
сотиш
ҳамда
фойда
олишга
қаратилган
.
Тадбиркорлик
фаолиятининг
асосий
мақсади
, 
бизнеснинг
бошқа
турлари
билан
ўзаро
алоқадорликда
, 
ўз
истеъмолчисини
юқори
сифатли
ва
рақобатдошларга
нисбатан
арзонроқ
баҳодаги
товарлар
билан
таъминлаш
ҳисобланади
. 
Бундай
мақсад
ва
йўналишларга
риоя
қилувчи
компания
, 
ўз
товари
сифатидан
тежайдиган
ёки
товар
ҳамда
хизмат
кўрсатиш
баҳосини
сезиларли