Kasb psixologiyasining tadqiqot metodlari

Eksperimentni o’tkazishda o’rganilayotgan jarayon o’tadigan sharoitlarni keng miqiyosda o’zgartiriladi, o’zgaruvchan omillar ta`sirini ajratish, ularning o’zaro aloqasini o’rganish va shu tariqa psixik hodisalarning qonuniyatlari va mexanizmlarni o’rgatish mumkin.

• Eksperimentni o’tkazishda o’rganilayotgan jarayon o’tadigan sharoitlarni keng miqiyosda o’zgartiriladi, o’zgaruvchan omillar ta`sirini ajratish, ularning o’zaro aloqasini o’rganish va shu tariqa psixik hodisalarning qonuniyatlari va mexanizmlarni o’rgatish mumkin.
• Eksperiment metodining muhim sifati shundaki-o’rganilayotgan jarayoniga to’g`ri baho berish, ma`lumotlarning miqdoriy hisobini olish imkonini beradi, bu esa tadqiqot natijalariga ishlov berish muhim statistik xulosa chiqarishga imkon beradi.

Eksperimental usulning 3 turi mavjud: tabiiy, modellashtiruvchi va labaratoriya eksperimentlaridir. Tabiiy eksperiment psixik hodisalarni odatiy tabiiy sharoitlarda o’rganishni nazarda tutadi (darsda, mehnat topshirig`ini bajarish jarayonida va hokazo). Tabiiy eksperimentning afzalligi-tadqiqot maqsadlarining nisbatan yashirinligi, jarayonning norasmiy muhitda o’tishi va sinovdagilarning hayoti va faoliyatiga bevosita kirib borishi bilan belgilanadi.

• Eksperimental usulning 3 turi mavjud: tabiiy, modellashtiruvchi va labaratoriya eksperimentlaridir. Tabiiy eksperiment psixik hodisalarni odatiy tabiiy sharoitlarda o’rganishni nazarda tutadi (darsda, mehnat topshirig`ini bajarish jarayonida va hokazo). Tabiiy eksperimentning afzalligi-tadqiqot maqsadlarining nisbatan yashirinligi, jarayonning norasmiy muhitda o’tishi va sinovdagilarning hayoti va faoliyatiga bevosita kirib borishi bilan belgilanadi.

Modellashtiruvchi eksperiment ayrim mehnat jarayonlarining nazariy dinamikasi va murakkabligi tufayli real texnik moslamalarni odatiy ish tartibidagi usullarni o’rganib bo’lmaganligi tufayli qo’llaniladi. Bu jarayonlar anglanilgan holda o’rganilayotgan mehnat jarayonida ishning muvafaqqiyatini belgilab beruvchi uning tarkibiy qismlariga ajratiladi, bu faoliyatni amalga oshirish uchun sun`iy sharoitlar yaratiladi va shu tariqa modellashtirilgan sharoitlarda murakkab mehnat jarayoni o’rganiladi. Modellashtiruvchi eksperiment shaxsning kasbiy shakllanish jarayonidagi muhim kasbiy sifatlarni o’rganishda qo’llaniladi. Labaratoriya eksperiment tadqiqotlarni maxsus asbob-uskunalari bilan jihozlangan psixologik labaratoriyada o’tkazishni nazarda tutadi.

• Modellashtiruvchi eksperiment ayrim mehnat jarayonlarining nazariy dinamikasi va murakkabligi tufayli real texnik moslamalarni odatiy ish tartibidagi usullarni o’rganib bo’lmaganligi tufayli qo’llaniladi. Bu jarayonlar anglanilgan holda o’rganilayotgan mehnat jarayonida ishning muvafaqqiyatini belgilab beruvchi uning tarkibiy qismlariga ajratiladi, bu faoliyatni amalga oshirish uchun sun`iy sharoitlar yaratiladi va shu tariqa modellashtirilgan sharoitlarda murakkab mehnat jarayoni o’rganiladi. Modellashtiruvchi eksperiment shaxsning kasbiy shakllanish jarayonidagi muhim kasbiy sifatlarni o’rganishda qo’llaniladi. Labaratoriya eksperiment tadqiqotlarni maxsus asbob-uskunalari bilan jihozlangan psixologik labaratoriyada o’tkazishni nazarda tutadi.