Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma

Qator oralariga ishlov beruvchi mashinalar
Madaniy  o‘simliklarning  yaxshi  o‘sishi  uchun  tuproqni  faqat  ekishdan
oldin  ishlash  bilan  chegaralanmasdan,  ekinlarning  o‘sish  davrida  ham
muntazam  ishlov  berib  borish  kerak.  O‘simlikning  o‘sish  davrida  tuproq
maydalanib,  qator  oralarida  va  muhofaza  hududlarida  o‘sgan  begona  o‘tlar-
dan  tozalanadi,  o‘simlik  yagana  qilinadi,  kultivatsiya  qilinib,  sug‘orish
ariqchalari  ochiladi  va  mineral  o‘g‘itlar  bilan  oziqlantiriladi.
Chopiq talab ekinlarning qator oralariga universal kultivator va oziqlantir-
gich-kultivatorlar  bilan  ishlov  beriladi.  Ekinlarni  donador  va  kukunsimon
o‘g‘itlar bilan oziqlantirishda oziqlantirgich-kultivatorlar, suyuq o‘gitlar berish-
da esa gerbitsid-ammiakli mashinalar ishlatiladi.
Muhofaza  hududining  kattaligi  ekin  turiga,  kultivatsiya  tartibiga,  ekish
sifati va boshqa faktorlarga qarab tanlanadi.
Makkajo‘xorini birinchi bo‘ylama kultivatsiya qilishda muhofaza hududin-
ing  kengligi  10  sm,  ikkinchisida  12  sm va  uchinchisida  15  sm qoldiriladi.
Kvadrat-uyalab ekilgan makkajo‘xori ko‘ndalangiga birinchi kultivatsiyalangan-
da muhofaza hududining (hudud) kengligi 15 sm qoldiriladi. Muhofaza hududi
o‘simlik ildiziga zarar yetkazmasligi uchun borgan sari kattalashtirib boriladi.
Muhofaza hududlariga mexanik yoki kimyoviy usulda gerbitsidlar bilan ishlov
beriladi. Mexanikaviy ishlov berish qator oralariga ishlov berish bilan bir vaqtda
amalga oshiriladi. Ignali disklar yordamida muhofaza hududidagi tuproqqa ishlov
berib, begona o‘simliklar kesiladi. Sug‘orish egatlari ocharlar yoki maxsus ariq
ochgichlar bilan ochiladi.
Chopiqtalab ekinlarni kultivatsiyalovchi mashinalarga quyidagi agrotexnik ta-
lablar qo‘yiladi: kultivator ish organlari eng kichik muhofaza mintaqalariga ros-
tlana olishi va ekinlarga zarar yetkazmasligi, tuproqqa ishlov berish chuqurligi
me’yorda bo‘lishi, maydalangan tuproq tekis yopilishi, ish organlari tuproqning
nam qismini yuqoriga olib chiqmay yumshatishi, begona o‘tlar to‘liq kesilishi,
madaniy ekinlar shikastlanmasligi va tuproq ostida qolmasligi kerak.
G‘o‘za  qatorlari  orasiga  ishlov  berishda  traktorga    o‘rnatiladigan    chopiq
kultivatorlaridan  foydalaniladi.  O‘g‘itlash  moslamalari  bilan  jihozlangan  kulti-
vatorlar oziqlantirgich-kultivator deyiladi.
102

---

103
Chopiq  kultivatorlarining  ish  organlari  parallelogrammli  seksiyalarga
o‘rnatiladi. Bu o‘rnatma seksiyalar dala relyefiga yaxshi moslasha oladi
G‘o‘za  kultivatorlarining  ish  organlari  traktorning  old  qismida  (frontal),
o‘rta qismida old va orqa g‘ildiraklari orasida joylashtiriladi. Ba’zi agregatlarda
ish organlari ham oldinga, ham orqaga joylatiriladi. Ish organlarini bunday joy-
lashtirish  juda  keng  tarqalgan.  Ular  shunday  joylashtirilganida  o‘simlik  kam
jarohatlanadi,  agregat  qator  oralariga  yaxshi  moslanib  harakatlanadi,  kultiva-
torning og‘irligi traktorning g‘ildirakla riga teng taqsimlanadi.
Tor qatorlarni ishlashga mo‘ljallangan g‘o‘za kultivatorlari tor qatorli kulti-