|
Ekologik ta‟lim berishda og„zaki metodlar.
Ekologik bilim berishda qo‗llaniladigan metodlardan og‗zaki metod asosiy
o‗rinlardan birini egallaydi. Og‗zaki bayon metodlari guruhi o‗z ichiga tushuntirish,
xikoya, suhbat, ma‘ruza, bahs-munozara kabilarni oladi.
Quyida ushbu metodlarning tarkibiga kiruvchi metodik uslublar haqida
tushuncha keltiramiz.
Tushuntirish metodi deganda muayyan o‗rganilayotgan ob‘ektni ayrim
tushunchalar va xodisalarni qonuniyatlarini og‗zaki talqin etish deb tushuniladi.
Hikoya metodi o‗quv materialini jonli, ob‘ektlarga xos xususiyatlarini bayon
qilish, axborotning ilmiyligi, tushunarliligi, nutqning ravonligi va ifodaliligi uslubi.
Hikoya yangi mavzuning ifodali izchil bayon qilinishidir.
Odatda hikoya darsni uncha katta bo‗lmagan qismini tashkil qilib, boshqa
metodlarda suhbat, ekran vositalarini namoyish qilish, kitob bilan ishlash va
boshqalar bilan uyg‗unlashib ketadi.
Suhbat metodi suhbat savollarini ketma-ketlikda qo‗yish, yordamchi va
qo‗shimcha savollarni o‗z vaqtida berish, o‗quvchilarni faollashtirish, o‗quvchilar
javobidagi hatolarni to‗g‗rilash, xulosa va umumlashtirishni tarkib toptirish uslubi.
Ushbu metod o‗quvchilarga bilim berishda muhim rol o‗ynaydi. O‗qituvchi
o‗quvchilar oldiga savol va topshiriqlar qo‗yadi, suhbatning izchilligi va rejasini
22
belgilaydi. O‗quvchilar javoblarni tayyorlar ekan, berilgan savollar haqida fikr
yuritadi, mavjud bilimlarni safarbar qiladi, faol ijodiy fikr yuritadi. Suhbat metodi
yakunlovchi, umumlashtiruvchi va yangi mavzular o‗tgan materillr bilan bog‗lovchi
darslarda muhim ahamiyatga ega.
Ma‘ruza metodi katta hajmdagi materialni monologik usulda bayon etish
hisoblanadi. Ma‘ruzaning afzalligi shundaki, mavzu materialini o‗quvchilar
to‗liqligicha, ya‘ni o‗zaro tugallangan holda o‗zlashtiradilar. Ma‘ruzada kirish,
umumlashtiruvchi ma‘ruzalar hamda mavzuviy ma‘ruzalar ajratiladi.
Baxs-munozara-bu muayyan muammo bo‗yicha o‗z fikr-muloxazalariga va
qarashlariga ega bo‗lgan, boshqalar bilan o‗zaro almashish imkonini beradigan
o‗qitish metodidir. Ushbu metoddan talabalar ancha yetuk, o‗z nuqtai nazariga ega
bo‗lgan, teran fikrlay oladigan, o‗z muloxazalarini erkin ayta oladigan hollarda
foydalanish mumkin. Bu metodning ta‘lim-tarbiyaviy ahamiyati juda katta. Unda
talaba muammoni chuqur anglab yetishiga, o‗zini fikrini himoya qilishga o‗rganadi,
shuningdek o‗zgalar fikrlari bilan hisoblanadi.
Ko‗rgazmali metodlarning og‗zaki va amaliy metodlar bilan uyg‗unlashishi va
ulardan o‗z o‗rnida foydalanish, ekologiyani o‗qitishda yaxshi samara beradi.
Masalan: o‗quvchilarning bilish faoliyati takomillashadi, o‗rganayotgan nazariy
materiallarini aniqlashtiradi, olingan nazariy bilimlarni turli ekologik ob‘ektlar orqali
kuzatish va tajribalar qo‗yish imkoniyatiga ega bo‗ladi, shuningdek o‗rganayotgan
nazariy materialini turli sxema, jadvallar asosida aniqlaydi va tasniflaydi.
Kuzatish metodi orqali o‗quvchilar har bir mavzularga oid materillarning
ko‗rgazmali vositalarni, shuningdek tirik organizmlarning tashqi muhitning
o‗zgarishi bilan boradigan munosabatlarini organizm va muhit orasidagi o‗zaro
bog‗liqlikni mustaqil kuzatadilar va o‗rganadilar.
.
Ekologik tarbiya berishda amaliy metod ob‘ektlarni ochish, aniqlash, bo‗lib
tashlash, eksperiment o‗tkazish, mashq va masalalarni yechish, hamda
o‗quvchilarning ishlab chiqarish mehnati kiradi
23
Amaliy metodlarning laboratoriya metodidan farqi bunda o‗qituvchi
faoliyatidan olingan bilimlarni, amaliy maslahatlarni hal etishga yo‗naltirilgan
bo‗ladi. Avvalo nazariyani amalda qo‗llay olish nazarda tutiladi.
Amaliy metod o‗quvchilarni bilim va ko‗nikmalarini chuqurlashtirishga,
shuningdek bilim olish faoliyatini rivojlantiruvchi vazifalarni hal etishga yordam
beradi. Amaliy metodda o‗quvchilarning bilim olish faoliyatini odatda 5 bosqichga
ajratiladi.
1-bosqich. O‗qituvchining tushuntirishi. Ushbu bosqich ichki nazariy fikrlardan
iborat.
2-bosqich. Ko‗rsatkich. Yo‗l-yo‗riq berish bosqichi.
3-bosqich. Namuna. Ushbu bosqichda 2-3 o‗quvchi ishni bajaradi, qolgan
o‗quvchilar kuzatuvchi bo‗lib o‗qituvchi rahbarligida hatolarni tuzatiladi.
4-bosqich. Ishni bajarish. Ushbu bosqichda har bir o‗quvchi topshiriqni mustaqil
ravishda bajaradi. O‗qituvchi topshiriqni yaxshi uddalay olayotgan o‗quvchiga
e‘tibor beradi.
5-bosqich.Nazorat. Ushbu bosqichda o‗quvchilarning ishlari qabul qilib olinadi
va baholanadi.
Amaliy metod o‗quvchilarni topshiriqni yuqori sviyada bajarishga o‗rgatadi.
Ularda xo‗jalik, iqtisodiy va boshqa xislatlarni shakllntirishga yordam beradi.
Shuningdek ish jarayonini to‗g‗ri tashkil etish odatlari vujudga keldi. Ya‘ni ishning
maqsadini anglash vazifalarini tahlil qilish uni yechish sharoitlari asbob-uskunalarni
tayyorlashini sifatini nazorat qilish, xulosalarni tahlili kabilar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
