Kartografiya va geovizuallashtirish

2.7-rasm.Vertikal bo‗yicha turli masshtabga 
ega blok-diagrammalar 
(Balandlik  bo‗yicha  tortilishi  natijasida 
diagrammada ko‗rinmaslik joylari paydo bo‗ladi) 
 
Grafik usullar yordamida joydagi turli 
hodisalarning  yig‗indisini  va  ayirmasini 
karta orqali hisoblash mumkin. Tekisliklarni 
qo‗shish  yoki  ayirish  yoki natijani  biror-bir 
songa ko‗paytirish bilan yangi karta yaratish 
mumkin. 

---

 
 
36 
2.8- rasm.Metaxron blok-diagramma 
(Tinch okeani sathidan 16 km balandlikdagi shamol tezligining 
tarqalishi ko‗rsatilgan) 
 
2.3. Kartadagi yozuvlar, ularning joylashishi va 
dizayniga oid yondashuvlar 
Yozuvlar  geografik  kartalarning  ajralmas  elementlaridan  biri  hisoblanadi. 
Geografik  obyektlar  belgilar  yordamida  aniqlanadi,  ya‘ni  kartalardagi  turli  xil 
shakllar orqali  ularning nimaligi (masalan, ko‗l, dengiz, daryo, orol va h.k.) yozib 
qo‗yiladi.  Kartadagi  obyektlarning  miqdor  va  sifat  ko‗rsatkichlari  izohlarda 
beriladi, masalan, tog‗ning balandligi, ko‗lning chuqurligi, tashilayotgan chohning 
miqdori,  ko‗l  suvining  sho‗rligi,  o‗rmondagi  daraxtlarning  o‗rtacha  zichligi, 
tuproqlarning  turlari  va  boshqa  ko‗rsatkichlar.  Kartadagi  yozuvlar  ham,  ularni 
yozishda ishlatiladigan shtrixlar ham muayyan ko‗rsatkich o‗rnini bosadi. Kartada 
yozilgan  yozuvlarning  shakli,  kattaligi  va  rangi  ham  karta  mazmunini  o‗qishga 
yordam  beradi.  Masalan,  shahar  va  qishloqlarning  ma‘muriy  jihatdan    ahamiyati 
ularning nomi yozilgan yozuvning katta-kichikligiga va shriftiga qarab aniqlanadi. 
Shuningdek,  deyarli  hamma  kartalarda  suv  obyektlari  havo  rangda  yoki  ko‗k 
rangda, relef jigar rangda, aholi yashaydigan joylar qora rangli shriftlarda yoziladi. 
Geografik  nomlar  obyektlarning  o‗rni  va  maydonini  ham  ko‗rsatadi.  Kartadagi 
yozuvlar obyektga va uning egallagan hududiga qarab yoyib yoziladi. 
Kartadagi  yozuvlar  karta  mazmunini  boyitadi,  lekin  shu  bilan  birga  ba‘zi 
kartalarning 
o‗quvchanligini 
qiyin-lashtiradi. 
Shuning 
uchun 
karta 

---

 
 
37 
yaratilayotganda  undagi  yozuvlar  soni  va  joylashtirilishi  me‘yoriy  holatda 
bo‗lishini e‘tiborga olish zarur.  
2.1-jadval