Kartografiya va geovizuallashtirish

2.3-rasm.Maydonli belgilarningto‗rt xil ko‗rinishi 
 
chiqarish  kerak.  Demak,  Qozog‗istondagi  5  mm  edi,  uni  ildizdan 
chiqaramiz, 
мм
2
,
2
мм
5

  ga  teng  bo‗lib,  tomonlari  2,2  mm  bo‗lgan  kvadrat 
yasaladi,  O‗zbekistondagini  topish  uchun  500  mm  ni  ildizdan  chiqaramiz, 
мм
4
,
22
мм
500

  ga teng bo‗lib, tomonlari 22,4 mm li kvadrat yasaladi. Unda 
ham  farq  juda  kattaligi  sezilib  tursa,  ko‗rsatkichlarni  kubdan 
 
3
1
  chiqarib,  kub 
shaklida 
(□) 
tasvirlash 
mumkin. 
Bunda 
birinchi 
ko‗rsatkich 
мм
17
,
1
мм
5
3

,ikkinchi  ko‗rsatkich 
мм
94
,
7
мм
500
3

bo‗lib,  tomonlari  7,94  mm 
bo‗lgan kubga to‗g‗ri keladi.Bu holatda shakllardagi farq kichikroq ko‗rinadi. 
2.4-rasm.Chiziqli belgilar: 
a – chiziqning yo‗g‗onligi;  
b – chiziqning strukturasi ;  
v – chiziqning rangi 
 
Chiziqli  belgilardan  ham  har  xil  holatlarda 
foydalanish 
mumkin. 
Masalan, 
chiziqlar 
ingichka  va  yo‗g‗onligi  bilan,  rangi  va  chiziqning  shakli  bilan  farq  qilishi 
mumkin. 
Maydonli  belgilar  esa  rangi, 
maydonning 
ichidagi 
shakllari, 
maydondagi  chiziqlarning  holati  bilan 
farq qiladi  (2.3-rasm). 
 

---

 
 
33 
2.5-rasm.Miqdor ko‗rsatkichlari dinamikasining har xil belgilarda tasvirlanishi 
Kartografik  belgilardan  foydalanishda  tasvirlanayotgan  voqea  va 
hodisalarning xususiyatlariga qaraladi. Ba‘zi voqea va hodisalar bir joyga tegishli 
bo‗ladi,  masalan,  zavodning  o‗rni,  ishlab  chiqarayotgan  mahsuloti    miqdori  va 
uning qaysi tarmoqlardan tashkil topganini har xil shakllarda ko‗rsatish mumkin. 
Ba‘zi belgilarda voqea va hodisalar  haqiqiy o‗rni emas, hududi bilan bog‗liq 
bo‗lib,  statistik  ma‘lumotlar  asosida  tuman,  viloyat  chegaralariga  asoslanib  
geometrik shakllarda aholi soni, etishtirilgan yalpi mahsuloti va uning strukturasini 
ham  ko‗rsatish  mumkin.  Ko‗rsatilayotgan  voqea  va  hodisalarning  miqdorini 
dinamikada  (ko‗payib  yoki  kamayishini)  ko‗rish  kerak  bo‗lsa,  hajmiy  belgilarda 
absolyut  miqdorda ko‗rsatish mumkin. 
Kartografik  belgilarni  o‗z  o‗rnida  xususiyatiga  qarab,  karta  mazmuniga 
moslab  tanlash  kerak.  Hozirgi  vaqtda  foydalanilayotgan  kartografik  usullar  o‗n 
bitta: belgilar, chiziqli belgilar, teng chiziqlar, sifatli rang, miqdorli rang, bir joyga 
tegishli diagramma, nuqtalar usuli, areallar, harakatdagi chiziqlar, kartogramma va 
kartodiagrammalar.  Ba‘zan  kartadagi  yozuvlar  ham  kartografik  belgilar  o‗rnini 
bosishi mumkin. 

---

 
 
34