Kartashunoslik

3.2. Antik davr kartografiyasi  
Dunyoda  birinchi  geografik  karta  qachon  va  qayerda  yaratilganligi  aniq 
emas.  Qadimgi  zamonda  odamlar  dastlabki  rasmlarni  qoyalarga  va  yer  yuzasiga 
chiza  boshlaganlar.  Dastlabki  ayrim  kartalar  papiruslarga,  toshlarga,  metall 
plastinalarga,  ipak  matolarga  ishlangan.  Qadimgi  kartalar  geografiyaning 
boshlanishi  uchun  poydevor  vazifasini  bajargan,  chunki, ular  kishilarga  makonni 
anglashda,  kirishimli  bo’lishga  va  foydali  yo’nalishlarni  qidirishga  yordam 
bergan (1-rasm).  

---

 
36 
  
1-rasm. 
Qachon  kishilar  birinchi  kartani  yaratgan?  Fransiyadagi  qoyatoshlarga 
hayvonlar  rasmlarini  kroman’on  odamlari  tasvirlagan,  ular  taxminan  17000  va 
35000  yillar  muqaddam  ov  qilishgan.  Garchi  bu  ko’rinish  kiyiklarning  ayrim 
qismlarini  ko’rsatsa  ham,  ekspertlarning  taxmin  qilishicha  daryolar  ham  kesib 
o’tgan,  bu  ishlardan  ayrimlari  oddiy  karta  sifatida  namoyon  bo’lgan.  Tasvirlar 
o’zida  chiziqlarni,  ya’ni  ko’chish  yo’lini  aks  ettirgan,  shuningdek  mahalliy 
axborotlarni  belgilash  uchun  boshqa  belgilardan  foydalanilgan.  Ular  hududiy 
bilimlarni yozishda kishilar uchun eng qadimgi mashhur misol bo’ladi
1
. 
Kartografiya
  -  juda  qadimgi  fanlardan  biri  bo‘lib,  uni  uz  tarixi  mavjud. 
Uning  tarixini  o‘rganishda  u  to‘g‘risida  yozilgan  matnlar  bilan  chegaralanib 
qolmasdan  o‘sha  davrda  yaratilgan  kartografik  asarlarga,  karta  va  atlaslarga  ham 
katta e‘tibor beriladi. 
Fan  tarixini  o‘rganishda  uning  paydo  bo‘lishi,  taraqqiyoti,  xozirgi  xolati 
bilan bir qatorda kelajagi va muammolari ko‘rsatib beriladi. Fan tarixi ma‘lum bir 
makon va zamon bilan bog‘langan holda o‘rganiladi.