Kariolis kuchlari



Download 0,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/3
Sana11.08.2021
Hajmi0,9 Mb.
#144702
  1   2   3
Bog'liq
Kariolis kuchi



 

 

                               Kariolis kuchlari 



          Aylanma  harakatdagi  sistema  bu  sistemaga  nisbatan  ko’chib  borayotgan  jismga 

markazdan qochma kuchdan boshqa, yana qo’shimcha kuch ham ta’sir qilishini ko’rsatamiz. 



Kariolis  kuchi  deb  ataladigan  bu  kuch  (fransuz  matematigi  Kariolis  sharafiga  shunday 

nomlangan)  jismning  aylanayotgan  sistemaga  nisbatan  harakatidagi 

  tezligiga  va  sistema 

aylanishining   burchak tezligiga bog’liq.  

          Dastlab bir xususiy holni ko’rib chiqamiz. Sistema vertikal o’q (1-rasm) atrofida strelka 

bilan ko’rsatilgan yo’nalishda o’zgarmas   burchak tezlik bilan aylanayotgan diskdan iborat 

bo’lsin.    jism  OC  radius  bo’ylab  A  nuqtadan  diskka  nisbatan 

  tezlik  bilan  tekis  harakat 

qilayotgan  bo’lsin. 

∆   vaqt  ichida    jism

 

∆ =


=

∆   kesmani  bosib  o’tadi.  Shu  vaqt 

ichida  OC  radius  qo’zg’almas  koordinata  sistemasiga  nisbatan,  diskning  aylanma  harakati 

tufayli, 

∆ =

∆   burchakka  buriladi  va  jism  A  nuqtadan  D  nuqtaga  o’tadi.  Qo’zg’almas 



koordinata sistemasida   jism bir vaqtning o’zida ikkita harakatda: diskka nisbatan 

 tezlik 


bilan  bo’layotgan  harakatda  va  aylanayotgan  diskning  harakatida  qatnashadi.  Diskning  turli 

joylaridagi chiziqli tezligi turlicha bo’ladi.  

                                                             1-rasm 

Chiziqli tezlikning A nuqtadagi qiymatini   bilan belgilaymiz. Agar   jism faqatgina   tezlik 

bilan  harakat  qilsa, 

  yoyni  chizar  va 

  nuqtaga  kelib  qolar  edi.  Bir  vaqtning  o’zida 

 

tezlik bilan ham,    nisbiy tezlik bilan ham harakat qilib,   jism 



 nuqtaga kelib qolishi kerak 

edi(


//

).  Haqiqatda  esa    jism  D  nuqtaga  kelib  qoladi.  Bunga    jism  aylanish 

markazidan  uzoqlashgani  sari  uning 

  chiziqli  tezligi  kattalashib  borishi  sabab  bo’ladi. 

Shunday qilib,   jism qo’zg’almas koordinata sistemasiga nisbatan  radius bo’yicha  harakat 

qilib,  o’z  tezligini  uzluksiz  o’zgartirib  boradi:  u  tezlanuvchan  harakat  qiladi.  Bu 

′ 

tezlanishning  qiymati    jismning 



∆   vaqt  ichida  bosib  o’tgan  qo’shimcha  ∆ = ′   yo’li 

orqali aniqlanishi mumkin. 1-rasmdan:  

                                        

∆ = ′ ′∆  

yoki 

= ∆ = ′∆  va ∆ =



∆  bo’lgani uchun:  


 

 

                                       



∆ =

′(∆ ) .                                        (1)  

 

          Binobarin,  qo’shimcha 



∆   yo’l  ∆  vaqt  kvadratiga  proporsional  bo’lib  ortar  ekan. 

Ammo, 


′  tezlanish  qiymati  o’zgarmas  bo’lganda,  bosib  o’tilgan  yo’l  ∆  vaqt  kvadratiga 

proporsional bo’ladi(tekis tezlanuvchan harakat); bu holda:  

                                            

∆ =


′(∆ ) .                     

 

∆  uchun yozilgan bu ifodani (1) ifoda bilan taqqoslab,   jismning tezlanishini topamiz:              



 

= 2 ′ .                                     (2)  



Bu tezlanish 

 nisbiy tezlikka tik ravishda yo’nalgan bo’ladi, biz tekshirgan holda u o’ng 

tomonga yo’nalgan.    jismga bu tezlanishni berish uchun unga o’ng tomonga yo’nalgan 

=

 kuch bilan ta’sir qilish kerak, bunda m-jismning massasi.   kuch ta’sir qilmaganida disk 




Download 0,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish