Карбон кислоталарнинг функционал хосилалари

SOONa
+
va qutblanmagan – uzun uglerod zanjiri (12 – 18 uglerod 
atomlaridan iborat bo’lgan) saqlaydi; molekulaning qutblangan qismi suvda, 
qutblanmagani esa – moyda eriydi. Odatda moy tomchilari suv bilan qo’shilishidan 
ikki qatlamga – moy va suvga ajraladi, lekin sovun ishtirokida bu holatni 
boshqacha kuzatish mumkin. Sovunning qutblanmagan qismi moy tomchilarida 
eriydi va bu vaqtda sovunning karboksilat qismi suv muhitida qoladi.
Karboksilat guruhning manfiy zaryadi tufayli moyning har bir tomchisi 
ionlar buluti bilan qamrab olinadi. Bir xil zaryadlardagi itarilish tufayli moy 
tomchilari o’zaro qo’shilishdan – birlashishdan saqlanadi, natijada suvdagi moy 
barqaror emulsiyasi hosil bo’ladi. Sovunning yuvush xususiyati, kir tarkibidagi 
moy yoki yog’larni emultsiyalash bilan bog’liq. Bunday emultsiyalash va bu bilan 
yuvish xususiyati nafaqat karbon kislotalar, balki uzun qutblanmagan qoldiq va 
qutblangan guruhlarni bir molekulada mujassam etgan barcha birikmalar uchun 
xosdir. 
Qattiq suv kaltsiyli va magniyli tuzlar saqlaydi, ular o’z navbatida sovun 
bilan ta’sirlashib, karbon kislotalarning kaltsiyli yoki magniyli tuzlarini hosil 
qiladi. Shuning uchun sovunlar qattiq suvlarda o’z xususiyatini qisman yo’qotadi. 
Yog’lar karbon kislota va spirtlarning manbai sifatida xizmat qiladi: natriyli sovun 
mineral kislotalar bilan qayta ishlanganda yoki kislota sharoitida gidrolizga 
uchratilganda erkin karbon kislotalar aralashmasi hosil bo’ladi, hozirgi vaqtda 
bunday aralashmalardan individual karbon kislotalar olishning sanoat usuli – 
fraktsion xaydash o’ta takomillashtirilgan (bunda karbon kislota sof holda, asosiy 
maxsulot 90 % kam bo’lmagan miqdorlarda olinadi).
Ba’zan yog’ kislotalari pereeterifikatsiya yordamida ajratilib, buning uchun 
kislota yoki asos katalizatorligida glitseridlarning metil spirt bilan reaktsiyasini 
olib borish talab etiladi.