Kamola Axtamova 4-kurs 405 guruh Mustaqil ish Yangi ishoralarning imo- ishoralalar tili tizimidagi o‟rni

Kamola Axtamova 4-kurs 405 - guruh 
Mustaqil ish
yurtlarida o`qitilar edilar. Oqibatda o`z ona tilida biror jumlani aytishni eplolmaydigan 
“o`zbek”lar paydo bo`ldi, bu holatni bizning davrimizda ham ahyon-ahyonda bo`lsa-da, 
uchratish mumkin.Taniqli shoir E.Vohidovning ushbu to`rtligi ham fikrimizni dalillaydi: 
Parvoz chog`i tayyoraning dilbar kelini Ko`k toqini bizga taxti Sulaymon qildi. Lekin 
e‟lon o`qiganda o`zbek tilini Davlat tili bo`lganiga pushaymon qildi. 
Mashhur Robinzon 
Kruzoni eslang. U kimsasiz orolga tushub qolganda uzoq yillar davomida unga tildan 
foydalanishga deyarli ehtiyoj sezilmaydi. Tilning kishilik jamiyatida bajaradigan 
vazifasiga ko`ra sof ijtimoiy hodisa ekanligini isbotlovchi bunday misollarni ko`plab 
keltirish mumkin. Ammo til ijtimoiy hodisa sifatida jamiyatdagi boshqa ijtimoiy 
hodisalardan farq qiladi. Faqat jamiyatning mavjudligi bilan bog`liq bo`lib, jamiyat 
uchun xizmat qiladigan ijtimoiy hodisalarning turlari nihoyatda ko`p. Ideologiya, bazis, 
ustqurma, demokratiya, pul muomalasi kabilar ham ijtimoiy hodisalar bo`lib, ularning 
jamiyatda bajaradigan vazifalarining o`z xususiyatlari va ma‟lum doirada qo`llanilish 
chegaralari bor. Chunonchi, ideologiya-muayyan jamiyatdagi siyosiy, huquqiy, axloqiy, 
diniy, badiiy, falsafiy qarashlar va g`oyalar sistemasi; bazis jamiyatning iqtisodiy 
tuzilishini, ustqurma esa jamiyatning siyosiy, huquqiy, ideologik me‟yorlarini belgilab 
beruvchi hodisalardir. Jamiyat bo`lmagan joyda demokratiya, ya‟ni xalq ommasining 
boshqaruv ishlarida qatnashuvi yoki fuqarolarning siyosiy huquqlardan foydalanish 
imkoniyatlari haqida gapirish mumkin emas. Pul muomalasi haqida ham shunday fikrni 
aytish o`rinlidir. Kishilik jamiyatida ijtimoiy-iqtisodiy tuzumlar o`zgarib turadi. Bu 
o`zgarish har bir tuzumga tegishli bo`lgan bazis, ustqurma, ideologiya kabilarni ham 
yangilaydi. TIL esa na bazis, na ustqurma, na ideologiyadir. Tilning yuqorida sanab 
o`tilgan ijtimoiy hodisalardan eng katta va asosiy farqi shundaki, til jamiyat faoliyatining 
barcha-barcha sohalariga xizmat qiladi. Til tuzumlar o`zgarishi bilan butkul 
yangilanmaydi, o`z xususiyatini, vazifasini o`zgartirmaydi. U kishilik jamiyatining 
tarixiy taraqqiyoti jarayonida yaratilgan, sayqal topib borayotgan aniq-tarixiy me‟yor 
sifatida jamiyat a‟zolarining hammasiga teng xizmat qiladigan asosiy fikr ifodalash 
vositasidir. Til kishilik jamiyatidagi asosiy ijtimoiy hodisa sifatida kommunikativ, 
ekspressiv va akkumulyativ vazifalarni bajaradi. “Kommunikativ” so`zi rus tilidan 

---