Kamal mámbetov, Kama

Dramasš. Urıs jılları saxna®a N.Dáwqaraevtıń «Alpamıs» pyesası qoyıldı. Bul pyesa xalıq dástanı «Alpamıs» tıń syujetine tiykarlan®an. Lekin, bul drama «Alpamıs» dástanınıń kóshirmesi bolmastan, onda avtordıń qosqan úlesleri, jańalı®ı ayrıqsha kózge taslanadı. Pyesada Alpamıstıń, Gúlparshınnıń, Qarajannıń, Baybóri menen Baysarınıń, Tayshaxannıń, Qultay babanıń obrazları menen bir qatarda avtor oyınan bir topar qız-jigitlerdiń, Sapar biy hám Qojalaq obrazları kirgizilgen. Sonıń nátiyjesinde, tórt aktli, segiz kartinalı «Alpamıs» muzıkalı draması payda boldı. Dramanıń teksti qosıq hám qara sóz aralas jazıl®an.
«Alpamıs» pyesasın dóretiwde avtor obraz, syujet hám konflikt jasawda da bir qansha jetiskenliklerge erisedi.
Ilimiy jumšslarš. N.Dáwqaraev kórkem shı®armalar dóretiw menen birge, 1930-jıllardıń ekinshi yarımınan baslap ilimiy jumıslar jazıw menen de qız®ın shu®ıllana baslaydı. Usı jılları, kóp ®ana jazıwshılardıń Qasım Áwezov, Mırza®aliy Dáribaev, Asan Begimov, Artıq Sha- muratov, Jumat Ábibullaev hám ta®ı basqalardıń kórkem shı®armaları menen birge ádebiyat máselelerin sóz etiwshi sın maqalaları da shı®a basla®an edi.
20 — 30-jılları qaraqalpaq awızeki ádebiyatı menen klas- sikalıq ádebiyatınıń úlgilerin jıynaw hám sistemalastırıw dáwiri bol®an bolsa, mine usı 30-jıllardıń aqırınan baslap-aq N.Dáwqaraev jańa jıynalıp, ele bir sistema®a túspegen xalqımızdıń bay ádebiyatın izertlewge qunt penen kirisedi. Bul álbette, ańsat emes edi, o®an tazadan jol salıw kerek boldı. Onıń ústine bul jılları «ideyalıq qáte» ketip qalama degen de qorqınısh joq emes edi. Lekin, ja®day usınday bolıwına qaramastan N.Dáwqaraev qaraqalpaq xalqınıń tariyxın úyreniwge batıl qádem taslaydı. 1935-jılı «Biziń ádebiyatımız hám tilimiz ósip kiyatır», 1934-jılı «Qaraqalpaq poeziyası haqqında», 1939-jılı
«Ayapbergen», 1930-jılı «Qaraqalpaq ádebiyatınıń tariyxı». 1944-jılı «Ádebiyatımızdı ta®ı da kótereyik», 1946-jılı
«Patriot shayır», 1937-jılı «Ádebiyat xrestomatiyası», 1944- jılı eki bólimli «Ádebiyat xrestomatiyası» (Mektepler ushın oqıw kitabı), 1950-jılı «Berdaq shayır», ózi ólgennen soń birneshe ret, 1968-jılı «Shı®armalarınıń tolıq jıyna®ı», 1970, 1977 1979-jılları «Shı®armalarınıń tolıq jıyna®ı» (1,2,3-tomları) maqalaları hám kitapları basılıp shıqtı.
Ol 1946-jılı «XIX ásirdegi qaraqalpaq ádebiyatı» degen izertlew jumısı ushın filologiya ilimleriniń kandidatı dárejesin al®an bolsa, 1951-jılı «Qaraqalpaq ádebiyatı tariyxınıń ocherkleri» degen miyneti ushın filologiya ilimleriniń doktorı dárejesin alıw®a miyasar boldı.
N.Dáwqaraev poeziya, proza, dramaturgiya hám áde- biyattanıw tarawı menen birge awdarma jumısların da alıp baradı. A.P.Gaydardıń «Mektep» povestinen úzindi, V.M.Garshinniń «Signal», A.P.Chexovtıń «Vanka» gúrrińin, A.S.Pushkinniń «Kapitan qızı» povestinen úzindi, «Qısqı jol», «Tutqın», «Gúl» qosıqların, I.S.Krılovtıń «Gar®a menen túlki» tımsalın qaraqalpaq tiline awdardı.