Kallusli to’qimalarda morfogenez

Umumiy holati
Ajratilgan to‘qimalar kulturasi odatda yoki kallusli, yoki shish (juda kam holatda) to‘qima bo‘lishi mumkin. Kallusli kultura tabaqalashmagan (dedifferensirovanno‘y) hujayralardan tashkil topgan, tartibsiz to‘qimalardir. Keyinroq ular kallusliga ixtisoslashadi, ya’ni o‘ziga xos ravishda tabaqalashadi. Kallus degani qadoq (qotib qolgan) degan ma’noni anglatib, in vitro sharoitida alohida olingan to‘qimalarni (eksplantlar) bir qismida va butun o‘simlikni bir qismida (shikastlanganda) paydo bo‘lishi mumkin.
In vitro sharoitida kallus to‘qima, asosan oq yoki sariqrog‘ juda hm kam holatlarda och-yashil rangda bo‘ladi. Kallus hujayralar qariganda, to‘q qo‘ng‘ir rangga kiradilar, bunga sabab ularda fenol birikmalarini to‘planishi bilan bog‘liq. Vaqt o‘tishi bilan fenollar oksidlanib, linonga aylanadilar. Ulardan qutulish maqsdida ozuqa muhitiga antioksidantlar qo‘shiladi.
Kallus to‘qimalar amorf bo‘lib, ma’lum bir anatomik tuzilishga ega eamslar, ammo kelib – chiqishi va o‘stirish sharoitiga qarab, har xil konsistensiyaga (suyuq - quyuq va x.) ega bo‘ladilar:

• 
  Birinchi – uvalanib ketadigan po‘k xolatda kichik agregatlarga engil maydalanib ketadigan, kuchli suvlangan hujayralar;
  
• 
  Ikkinchi – o‘rta zichli yaxshi namoyon bo‘lib turadigan meristemali o‘choqlar;
  
• 
  Uchinchi – zich xolatda, unda kambiy (o‘simlik po‘tlog‘i tagidagi bo‘linuvchan hujayralar) elementlari va o‘tkazuvchi tizim tabaqalashgan (differensiatsiya) holatda uchraydi.
  

Kallus hujayralarni o‘sish chizig‘i 3.2-rasmdan ko‘rinib turibdiki, S- simon shaklga ega, o‘sishi besh fazdan iborat:

• 
  1–latent yoki lag-faza davrida hujayra soni yoki og‘irligi o‘zgarmaydi. Hujayralar bu davrda bo‘linishga tayyorgarlik ko‘radilar.
  
• 
  2-faza logariflik yoki eksponensial o‘sish fazasi eng ko‘p mitodik faollik bilan va kallus kulturani massasini oshishi bilan hamda tezlik bilan o‘sish kuzatilishi bilan xarakterlanadi.
  
• 
  3-faza to‘g‘ri chiziqli (lineyka), bunda hujayralarni o‘sish tezligi doimiydir.
  
• 
  4-faza o‘sishni sekinlashuv fazasi boshlanadi, bu bosqichda hujayrani miotetik faolligi keskin pasayadi.
  
• 
  5-faza o‘sish chizig‘i (statsionar) bir tekis xolatga keladi. Bu davrda hujayralar parchalanadi, ammo hujayra sonini oshishi bilan barobarlanishadi; umuman olganda bu bosqichda, hujayra massasini ko‘tarilishi nolga teng bo‘ladi. Stensionar fazadan keyin hujayralarni degradatsiyasi boshlanadi va bu davrda tirik hujayralarni soni va massasi tobora kamayib boraveradi.