Кафедраси статистика фанидан



Download 263,24 Kb.
bet5/6
Sana23.02.2022
Hajmi263,24 Kb.
#182586
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
20 варянт

Мутлақ ўзгариш деб, динамика қатори икки ҳадининг фарқи (айирмаси)га айтилади.
Мутлақ ўзгариш базис усулида қуйидаги формула билан ҳисобланади:

Занжирсимон усулда эса қуйидаги кўринишда ҳисобланади:

Бу ерда: ва –базисли ва занжирсимон усулларда ҳисобланган мутлақ ўзгариш;
–таққосланувчи ҳад; – база деб қабул қилинган таққосланадиган ҳад;
- таққосланувчи ҳаддан олдин келувчи таққосланадиган ҳад.
Ўзгариш суръати деб қаторнинг икки ҳадининг нисбатига айтилади. Бу кўрсаткич коэффициентда ва фоизда (%) ифодаланади ва қуйидаги формулалар билан аниқланади:







Қўшимча ўзгариш суръати деб, ҳодисаларнинг мутлақ ўзгаришини динамика қаторларининг бошланғич ҳадига нисбатига айтилади ва қуйидаги формулалар билан ҳисобланилади:



;



Динамикани баҳолашда бир фоиз қўшимча ўзгаришни мутлақ моҳияти кўрсаткичи жуда муҳим кўрсаткичлардан биридир. У мутлақ ўзгаришни қўшимча ўзгариш суръатига нисбати билан баҳоланади ва қуйидаги формула билан ҳисобланади:

Юқоридаги таҳлил кўрсаткичларини менга берилган вариант бўйича аниқлайман:


А-тармоқ учун



Йиллар

Маҳсулот турини ишлаб чиқариш

Мутлоқ қўшимча ўзгариш (±)

Ўзгариш суръати, %

Қўшимча ўсиш суръати,%

1% қўшимча ўзгаришнинг мутлоқ қиймати

Базис усулда



Занжир-
симон усулда



Базис усулда


Занжир-
симон усулда

Базис усулда

Занжир-
симон усулда

2012

60

-

-

-

-

-

-

-

2013

60

0

0

100

100

1

0

0,60

2014

61

1

1

101,6

101,6

1,6

1,6

0,61

2015

60

0

-1

100

100

1

0

0,60

2016

62

2

2

103,3

103,3

3,3

3,3

0,62

2017

64

4

2

106,6

103,3

6,6

3,3

0,64

2018

66

6

2

110

103

10

3

0,66

2019

67

7

1

111

101,5

11

1,6

0,67

Жами

500

х

х

х

х

х

х

х

Юқоридаги динамик қатор даврий динамик қатор турига киради. Даврий динамика қаторларининг ўртача даражаси оддий арифметик формула билан аниқланади:



Мутлақ ўзгариш салбий (минус) белгига ҳам эга бўлиши мумкин. Бу таққосланувчи ҳад таққосланадиган ҳаддан кичик эканлигини билдиради. Бизда занжирсимон усулда ишлаганимизда, 2016 йилда 2015 йилга қараганда 1 бирликка маҳсулот тури кам ишлаб чиқарилган.


Ўртача мутлақ ўзгариш



1, ёки

ўртача йиллик ўзгариш суръати:



= =1,002ёки 103,0%
ёки 10,20%

Б-тармоқ учун



Йиллар

Маҳсулот турини ишлаб чиқариш

Мутлоқ қўшимча ўзгариш (±)

Ўзгариш суръати, %

Қўшимча ўсиш суръати,%

1% қўшимча ўзгаришнинг мутлоқ қиймати



Базис усулда

Занжир-
симон усулда

Базис усулда

Занжир-
симон усулда

Базис усулда

Занжир-
симон усулда

2012

36

-

-

-

-

-

-

-

2013

37

-1

-1

97,561

97,561

-2,4

-2,4

0,41

2014

39

1

2

102,44

105

2,44

5

0,4

2015

38

2

1

104,88

102,38

4,88

2,38

0,42

2016

40

3

1

107,32

102,33

7,32

2,33

0,43

2017

41

5

2

112,2

104,55

12,2

4,55

0,44

2018

43

7

2

117,07

104,35

17,1

4,35

0,46

2019

47

11

4

126,83

108,33

26,8

8,33

0,48

Жами

321

х

х

х

х

х

х

х




Мутлақ ўзгариш салбий (минус) белгига ҳам эга бўлиши мумкин. Бу таққосланувчи ҳад таққосланадиган ҳаддан кичик эканлигини билдиради. Бизда занжирсимон усулда ишлаганимизда, 2013 йилда 2012 йилга қараганда 1 бирликка маҳсулот тури кам ишлаб чиқарилган.


Динамика қаторларидаги мавжуд тенденцияларни аниқлаш ва баҳолаш статистиканинг муҳим вазифаларидан биридир. Амалиётда трендни статистик ўрганишнинг энг кўп тарқалган методлари: интервал (давр) оралиғини кенгайтириш; сирғанчиқли ўртача; аналитик текислашдир.
Динамика қаторларида трендни ўрганишнинг энг содда методларидан бири давр оралиғини кенгайтиришдир. Бу методнинг моҳияти шуки, агар олдинги, яъни мавжуд интерваллар (даврлар)да ҳисобланган даражалар ҳодисанинг ривожланиш тенденциясини кўрсатмаса, улар асосида янги интерваллар (кенгайтирилган) тузилиб ва ҳар бир янги интервал бўйича қатор даражаси ҳисобланилади.
Сирғанчиқли ўртача даражаларни аниқлаш методининг моҳияти шундаки, унда динамика қаторларида келтирилган ҳақиқий даражалар сирғанчиқ ўртача миқдор билан алмаштирилади.



Йиллар

Маҳсулот турини ишлаб чиқариш

Оралиғларни кенгайтириш (2 йиллик)

Сирғанчиқ ўртачалар
(3 йиллик бўйича)

Силлиқланган ўртачалар

2012

25










2013

26

51







2014

28




26,34




2015

27

55

27,0

26,67

2016

26




27,0

27,0

2017

29

55

27,3

27,15

2018

31




28,67

27,98

2019

34

65

31,34

30,01

Жами

226










Оралиқларни кенгайтириш


Ҳар икки йил учун:
25+26=51
28+27=55
26+29=55
31+34=65

Сирғанчиқ ўртачаларни ҳисоблаш:





Силлиқланган ўртачалар :




Динамика қаторларида мавжуд тенденцияни аниқлашнинг энг муҳим усулларидан бири – аналитик текислашдир.Бу тенгламанинг моҳияти шундаки, у трендни ўрганишда назарий ва ҳақиқий ҳадларнинг мослигини баҳолашда ўлчов мезони сифатида қўлланилади.


аналитик текислаш учун қуйидаги тенгламани қўллаймиз:



Бу ерда: а0, а1 – тенглама параметрлари; t- вақт белгиси. а1 – параметр регрессия коэффициенти бўлиб ва ривожланиш йўналишини аниқлайди. Агар а1>0 динамика қаторининг ҳадлари бир текисда ўсиб боради, агар а1<0 улар камайиб боради.


Вақт кўрсаткичлари ой кунлари бўлганлиги сабабли, уларни қуйидагича белгилаш керакки, t=0. Бу ҳисоб-китобни анча осонлаштиради. t=0 десак, тенглама : бўлади, бу ердан .



Йиллар

Маҳсулот турини ишлаб чиқариш (У)

t

t2

Y*t





2012

25

-4

16

-100

24,77

2013

26

-3

9

-78

25,64

2014

28

-2

4

-56

26,51

2015

27

-1

1

-27

27,38

2016

26

1

1

26

29,12

2017

29

2

4

58

29,99

2018

31

3

9

93

30,86

2019

34

4

16

136

31,73

Жами

226

-

60

52

226












ИҚТИСОДИЙ ИНДЕКСЛАР



Вари- ант


Маҳсу- лот тури

Ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми (минг
бирлик)

Бир бирлик маҳсулот
баҳоси (минг сўмда)

Бир бирлик таннархи (минг сўмда)

Бир бирлик маҳсулотга меҳнат сарфи,киши
соатида

Жорий
давр

Базис
давр

Жорий
давр

Базис
давр

Жорий
давр

Базис
давр

Жорий
давр

Базис
давр


Download 263,24 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish