Kafedrasi kurs ishi

Atom tuzilishining Tomson modeli.1897-yilda J.Tomson tomonidan elektron kashf qilindi. 1901-yilda esa Tomson atom tuzilishining birinchi modelini taklif qildi. Tomson modeliga asosan atom musbat zaryadlangan sfera bo'lib, unda manfiy zaryadlangan elektronlar taqsimlangan. Sferaning yig'indi musbat zaryadi elektronlarning yig‘indi manfiy zaryadiga teng bo‘lib, atom sistemasi bir butun holda neytraldir.

Musbat zaryadlangan sferaning o'lchami butun atomning radiusi tartibida, ya’ni m. Atomning nurlanishi elektronlarning mu- vozanat holatlari atrofida kichik tebranishlari natijasida hosil boMadi. Tomson modelida atomga tushgan a-zarra juda kichik burchakka og‘adi.Bu esa Tomson atomi ichkarisida elektr maydonining kuchsiz ekanligini ko‘rsatadi. Bir tekis zaryadlangan sfera ichidagi maydon kuchlanganligi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

Bu formulada e - sfera zaryadi, R — uning radiusi, r — elektronning muvozanat holatdan chetlanishi. Muvozanat holatdan (sfera markazidan) roraliqda turgan elektronga ta'sir etadigan kvazielastik kuch quyidagicha ifodalanadi:

Biror yo’l bilan muvozanat holatdan chiqarilgan electron

chastota bilan tebranadi.Formulada m — elektron massasi, R — atom radiusi, e — elektron zaryadi. Tomson modelidan foydalanib, atom radiusi o’lchami aniqlangan.

Spektming ko’rinadigan sohasida =6 sm to‘lqin uzunligiga =3 chastota mos keladi. U vaqtda asosan atom radiusini hisoblash mumkin (e= 1,6 Kl, m=9,l1 kg).



R ning bu qiymati atomning gazokinetik o'lchamiga to‘g‘ri keladi. Buni Tomson modelining tasdig‘i ham deyish mumkin. Keyinchalik Tomson modelining yaroqsizligi aniqlandi. Tomson modeli hozirgi vaqtda atom tuzilishi haqidagi tasavvurlaming rivojlanish bosqich- laridan biri sifatida tarixiy ahamiyatga egadir.