Кафедраси фан социология 6-мавзу. Жамият социал структураси ва стратификацион жараёнлар

Карл Маркс (1818-1883) Ишлаб чиқариш муносабатларига эгалик қилишига қараб синфларга ажратган. Асарларида капиталистлар ишчилар ёки пролетариат синфини доимо эксплуатация қилиб келган,
Аввалги формацияларда тўғридан – тўғри бўлган бўлса капитализм даврида бирмунча ёпиқ ҳолда бўлган. Масалан ишчи бир кунда 8 соат ишлаб олган иш ҳаққи 5 соатлик.
Макс Вебер (1864-1920) Карл Марс фикрлаирига қўшилган ҳолда қуйидагиларни эътироф этади. Унинг фикрича жамиятниг табақаланишига яна
1)устамонлиги ва квалификацияси ҳам таъсир кўрсатади бу эса унинг юқори маош олиши натижасида табақалашади.Масалан олий маълумот олганлиги уни бошқарувчи бўлиб кўтарилишга ёрдам беради.
2) статус (мавқе), партия
Антик даврда стратификациянинг 4 та асосий тизими:
Қулдорлик.
Каста. Дин ёки қонун томонидан
Табақа қабул қилинган
фарқларга асосланади.
Синф Бунда синфий бўлиниш “расман” тан олинмайди. У инсон ҳаётига иқтисодий омиллар таъсири, яъни моддий ресурсларга эгалик ва уларни назорат қилиш натижасида юзага келади.
Аристотель (эр.ав. 384-422) фикрича, жамият табақаланиши табиий 2 қарама-қарши синфга бўлинади. Қулдорлик тузуми давлатнинг мукаммал шакли.

• Қул эгалари: ҳукмрон синф. Улар ақлий меҳнат соҳиблари. Аҳлоқий фазилатлар ана шу эркин кишиларга эга.

У халқни 2 йўл билан: 1)қўрқув уруғини сочиб ҳамда меҳр-муҳаббат қозониб бошқариш мумкин, дейди.

2. Қулларга бўлинади.
Уларнинг қуллиги табиий ҳолат. Улар жисмоний меҳнат учун дунёга келган. Уни эзиш, таҳқирлаш, ҳўрлаш мумкин.
3. Аристотель кишиларни 3 табақага ажратади:
1) энг бой табақа;
2) Энг камбағал табақа;
3)Ўрта ҳол табақа. Булар давлатни идора қилиши керак.

2- режа. Социал стратификация ва социал ҳаракатчанлик (мобиллик) назарияси синфийлик таълимотига қарши ғоя сифатида. Социал ҳаракатчанлик белгилари. Социал ҳаракатчанлик турлари: горизонтал ва вертикал социал ҳаракатчанлик. Гуруҳий ва индивидуал ҳаракатчанлик