Кафедраси “Аккумуляторлар” курсидан амалий машғулотлар учун услубий кўрсатмалар

14.3.2 Ikki taktli kuchlanish o‘zgartirgichini hisoblash
Barcha variantdagi masalalarni yechish uchun dastlabki ma’lumotlar 14.2-jadvalda mujassamlangan.

14.5-rasm. Ikkitaktli kuchlanish o‘zgartirgichining sxemasi
Ikkitaktli invertorni hisoblash uchun ikkitaktli tranzistor invertori sxemasini (14.5-rasm) o‘rganib chiqilgandan so‘ng bajarish zarur. Invertorni quyidagi kattaliklar bo‘yicha hisoblash misoli keltirilgan:
1. Quvvatlanish manbai kuchlanishi Е_п (U_d) = 36 V.
2. Yuklamani quvvatlantirish kuchlanishi Е₀₂ (U_н) = 6,3 V.
3. Yuklama toki I₀ (I_н) = 10 А.
4. Chiquvchi kuchlanish pulsatsiyalari ΔU_н = 10 mV.
Invertorni hisoblash quyidagi tartibda olib boriladi.
Yuklamaga beriluvchi kuchlanish 100Vtga yaqin bo‘lgani uchun bog‘liq bo‘lmagan ta’sirlanishli o‘zgartirgich sxemasini tanlaymiz, bunda kuchlanish kuchaytirgichi va to‘g‘irlagich differensial transformator sxemasi (14.5-rasm) bo‘yicha bajarilgan.
Bunday chiquvchi kuchlanishlari past bo‘lgan to‘g‘irlagich sxemasi ko‘priksimoni afzalroq, chunki undagi kuchlanish ventillardagi tushishi pastroq. Invertorning ko‘prikli sxemaga o‘tishi uchun tanlangan sxemadan olinayotgan kuchli tranzistor uchun kollektor-emmiter kuchlanishi pastligi ruxsat etilgan bo‘lsa Е_п manba kuchlanishi yuqoriroqligida afzalroq bo‘lar edi.
Tanlangan tranzistor va diodlar uchun taxminiy ma’lumotlar quyidagichadir:
– to‘g‘irlagichning diodining ruxsat etilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri toki 10A dan katta, ruxsat etilgan o‘rtacha tok – 5А dan katta, qayta kuchlanish U_обр - 2U_н.U_обр = 2·6,3 = 12,6 V dan katta bo‘lishi kerak.
– to‘yingan holatida tranzistorning I_кн kollektor toki I_кн =I_н·U_н / U_d =10·6,3/36 = 1,75А bo‘lishi kerak, ruxsat etilgan kollektor-emmiter kuchlanishi - 2E_п=72V dan katta bo‘lishi kerak.
To‘g‘irlagich ventillari sifatida 2D213A diodlarini tanlaymiz, ularda I_пр = 10А; E_обр = 200 V; τ_д = 0,3 мкс; U_пр= 1V.
2D213A diodining volt-amper xarakteristikalaridan E_пор= 0,6В; r_в=0,04Om larni topamiz.
Invertor uchun KT903A tipidagi I_к=3А; U_кн=1В; I_{б max}=0,6А; U_к-э=80V; U_{б max}=1,5 V; H_21Э=15÷70 da I_к=3 А; U_бн=1В; τ_т=0,06mks; Р_к=30Vt; issiqlik qaytargichli r_тпк=3,3С/Вт bo‘lgan tranzistorlarni tanlaymiz.
1. Transformatorning ikkilamchi yarimo‘ramidan birining elektr harakatlantiruvchi kuchi (EDS)
U_2max=E₀₂+E_пор+I₀·r_в= 6,3 + 0,6 + 10 · 0,04 = 7,3 V.

2. Transformatorning birlamchi yarimo‘rami kuchlanishi

Е_1max=E_п-U_кн= 36 - 1 = 35V.

3. Kuchli transformatorning transformatsiya koeffitsiyenti

n=U_2max/E_1max= 7,3/35 = 0,208.

4. Tranzistorning kollektor toki aniqlashtirilgan kattaligi