Kafedrasi abduxalilova nodira shavkat qizi

2.2 Umumta’lim maktablari xarajatlarini moliyalashtirish mexanizmi 
(Shahrisabz tumani misolida) 
 
Xаlq ta’limi muassasalarini moliyalashtirishga to‘xtaladigan bo‘lsak, ushbu 
sohaga jami davlat byudjeti xarajatlarining 24 foizga yaqini yoki bo‘lmasa 
mahalliy byudjetlar xarajatlarining 70 foizi miqdorda mablag‘lar ajratilib 
kelinmoqda. Qayd etish joizki, O‘zbekistonda har yili ta’lim sohasiga 
ajratilayotgan xarajatlar yalpi ichki maxsulotning 10-12% ni tashkil etmoqda, 
dunyo amaliyotida esa bu ko‘rsatkich 3-5% dan oshmaydi. 
Umumta'lim maktablari xarajatlari davlat Byudjetining ta'lim xarajatlari 
tarkibida asosiy o‘rinni egallaydi. Mahalliy Byudjetlarning o‘rtacha hisobida 
umumta'lim maktablariga yo‘nalitiriladigan xarajatlar salmog‘i 60-70 foizini 
tashkil etadi.
18
Umumta'lim maktablari xarajatlari joriy va kapital xarajatlarga ajratiladi. 
18
www.interfinance.uz 

---

41 
Joriy xarajatlarga umumta'lim maktablarini saqlash xarajatlari kiritilib, ular 3 ta 
guruh bo‘yicha rejalashtiriladi. Umumta'lim maktablari xarajatlarini
rejalashtirishda asosiy ko‘rsatkichlardan o‘quvchilar soni va sinflar sonidan 
kelib chiqib hisoblanadi.
Umumta'lim 
muassasalari 
xarajatlarini 
rejalashtirishda 
o‘quvchilar 
kontingenti, sinflar soni, pedagogik stavkalar va boshqa ko‘rsatkichlar aniqlanadi. 
Asosiy ko‘rsatkichlar bir kalendar yilga o‘rtacha hisobda hisoblanadi, o‘quv yili 
esa kalendar - moliya yiliga to‘g‘ri kelmaydi. O‘rtacha yillik ko‘rsatkichlar 
o‘quvchilarning kontingentini va uning o‘quv yili boshidan o‘zgarishini 
hisoblashga imkon beradi. O‘rtacha yillik ko‘rsatkichlarni hisoblash uchun 
o‘quvchilarning moliya yili boshidagi va oxiridagi soni olinadi. 
Maktablar, sinflar va o‘quvchilar soni 1-yanvar va 1-sentyabr holatiga 
aniqlanadi. O‘quvchilarning va sinflarning 1-yanvar holatidagi soni joriy yilning 
oxirigacha ularning o‘zgarishlarini hisobga olgan holda oxirgi hisobot sanasi holati 
bo‘yicha qabul qilinadi. Shuning uchun tugatilgan va qo‘shimcha kontingentlarni 
hisobga olish uchun o‘rtacha yillik ko‘rsatkichlarni hisoblash zarurati tug‘iladi.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining Davlat moliyaviy nazorati bosh 
boshqarmasi va uning hududiy bo‘linmalari umumta’lim maktablarining byudjetini 
hisoblashda xarajatlarning bazaviy normativlari va tuzatish koeffitsientlarining 
to‘g‘ri qo‘llanilishini, miqdor ko‘rsatkichlarining to‘g‘riligi bo‘yicha tekshiruvlarni 
amalga oshiradi. 
Har bir umumta’lim maktabi uchun byudjetdan ajratiladigan mablag‘larning 
umumiy hajmini hisoblash bir o‘quvchiga xarajatlarining bazaviy normativlari 
hamda tuzatish koeffitsientlarini qo‘llagan holda quyidagi formula asosida amalga 
oshiriladi: 
BM = (XBN
1
*N
1
*K
1 
+XBN
2 
*N
2
*K
2
)*K
mm 
+ XBN
3 
+ XBN
4 
* N * K
is 
+ 
XBN
5 
* N
3 
+ XBN
6 
* N
4 
+ XBN
7 
*