Kafedra mudiri: I. Qur’onov

Qusayotgan bemorlarni kuzatish va parvarishlash

Hazm a’zolari organizmga tushadigan murakkab ovqat moddalarini maydalash va ularni assimilatsiyalanishga layoqatli oddiy kimyoviy birikmalarga maydalab, ovqat luqmasini hazm yo‘llari bo‘ylab surish, hazm bo‘lgan taomning so‘rilishi va organizmda shlaklarning chiqarilishi uchun xizmat qiladi.

Qusish — murakkab reflektor akt bo‘lib, qusish markazining qo‘zg‘alishidan yuzaga keladi va me’dadagi ovqatning qizilo‘ngach, halqum, og‘iz, ba’zan burun yo‘llari orqali beixtiyor otilib chiqishi bilan o‘tadi. Qusish me’da-ichak yo‘llari kasalliklari, tish ildizi va yumshoq tanglayni ta’sirlantirish oqibati bo‘lishi mumkin. Bu periferik qusish deyiladi. Qusish shuningdek, kalla suyagi ichidagi bosim oshganda (miya o‘smalari, gipertoniya kasalligi va boshqalar) paydo bo‘lishi

mumkin, bu markaziy qusish deyiladi. Markaziy va periferik qusish o‘rtasidagi farq shundaki, periferik yoki me’dadan qayt qilish ko‘ngil aynishi, so‘lak oqishidan keyin boshlanadi, qusuq massasida hazm bo‘lmagan ovqat qoldiqlari topiladi. U nordon hidli bo‘ladi. Me’da bo‘shatilgandan so‘ng bemorning ahvoli ancha yaxshilanadi. Markaziy qusish hech qanday belgisiz, to‘satdan boshlanadi va bemor ahvolini yengillashtirmaydi. Ba’zan qayt qilish birdaniga holsizlik, bosh aylanishi, yuzning oqarib ketishidan boshlanadi, so‘ngra qusish ro‘y beradi. Chuqur nafas olish, qorin mushaklarining qattiq qisqarishi va pilorus yopiqligida diafragmaning keskin pastga tushishi ovqatning me’dadan, qizilo‘ngach orqali og‘iz bo‘shlig‘iga va tashqariga otilib chiqishiga sabab bo‘ladi. Bunda hiqildoq qopqog‘i pastga tushadi, hiqildoq ko‘tariladi va tovush yorig‘i bekiladi, bu qusuq massasi nafas yo‘llariga tushishining oldini oladi. Qattiq qusishda ovqat massasiga o‘t pufagi va o‘t yo‘llari bosilishi natijasida o‘n ikki barmoq ichakka jadal tushadigan o‘t suyuqligi qo‘shilib keladi.

Ayrim hollarda atayin qustirish zarur bo‘lib qoladi, buning uchun til ildizini shpatel bilan ta’sirlantirib, reflektor ta’sirdan foydalaniladi. Nahorda qusuq massasiga o‘t suyuqligi qo‘shiladi va unga sarg‘imtir va och sariq ko‘kimtir tus beradi. Og‘iz bo‘shlig‘idan, qizilo‘ngachning yuqori bo‘limlaridan yangi qon aralashib kelishi qusuq massasini pushti rangga bo‘yaydi, me’dadan qon oqayotganda u me’da shirasining xlorid kislota ta’siri ostida rangini o‘zgartiradi va qusuq massasi qo‘ng‘ir, deyarli qora tusga (kofe quyqasi rangiga) kiradi. Hamshira qusuq massasini shifokor kelguncha qoldiradi, so‘ngra uni bo‘g‘zi keng va qopqoqli, darajalangan toza bankada laboratoriyaga jo‘natadi, etiketkasida bemor va tekshirishning maqsadi haqida zarur ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Qusuq massasini laboratoriyaga tez jo‘natish imkoni bo‘lmasa, uni salqin joyda saqlash kerak. Agar bemor bir kunda bir necha marta qusadigan bo‘lsa, qusuq massasini har gal alohida idishga yig‘ish zarur, chunki uning sifati va miqdoridagi farq tashxisiy ahamiyatga ega.