Кадрларга оид ҳужжатлар: турлари ва расмийлаштирилиши

Ходимнинг шахсий варақаси

Кадрлар хизмати ходими буйруқ (фармойиш) асосида меҳнат дафтарчасига (қўшимча вараққа) қайд этиладиган ҳар битта ёзув билан ушбу дафтарча эгасини Т-2 шаклидаги шахсий варақага имзо чектириб таништириши шарт. Ходимнинг меҳнат дафтарчасида қайд этиладиган ёзувлар ходимнинг шахсий варақасига кўчириб ёзилади. Унда ходимнинг бошқа шахсий маълумотлари, яъни меҳнат муносабатлари ўрнатилганлиги сабабли иш берувчи учун зарур ва ёзилиши шарт бўлган муайян ходимга тааллуқли ахборот ҳам мавжуд бўлади.

Мукофотлаш тўғрисидаги низом

Мукофот – ишдаги юксак миқдор ва сифат кўрсаткичлари учун ходимларни қўшимча моддий рағбатлантириш шаклларидан бири.
Меҳнатга ҳақ тўлашнинг мукофотлаш тизимида олдиндан белгиланган мукофотлаш шартлари асосида муайян шахслар доирасига мукофот тўланиши назарда тутилади.
Мукофотлаш тўғрисидаги низом иш берувчининг буйруғи билан ходимларнинг вакиллик органи билан келишган ҳолда тасдиқланади (МКнинг 153-моддаси). Унда рағбатлантирилиши лозим бўлган ходимлар, кўрсаткичлар ва мукофотлаш шартлари, мукофотларнинг миқдорлари (ҳар бир касб, лавозим бўйича энг юқори ва аниқ) ҳамда муайян сабабларга кўра мукофотдан маҳрум қилинадиганлар кўрсатилади.
Амалиётнинг кўрсатишича, ташкилотда кадрларга оид ҳужжатларнинг мавжуд бўлмаслиги муайян хатарлар билан боғлиқ бўлади. Корхонада меҳнат тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини назорат қилиш натижаларига кўра қонунбузарликлар аниқланган бўлса, назорат органлари иш берувчига ҳам, унинг мансабдор шахсларига ҳам маъмурий жарима солиши (МЖТКнинг 49-моддаси), шунингдек йўл қўйилган қонунбузарликлар бартараф этилиши тўғрисида ижро учун мажбурий кўрсатма бериши мумкин.
Бунда Давлат меҳнат ҳуқуқи инспекцияси ушбу вазифани бажариш учун кенг ҳуқуқлар ва катта имкониятларни қўлга киритганини ёддан чиқармаслик лозим. Таъсир чоралари билан бир қаторда у зарур ҳолларда ҳуқуқий мажбурлаш чораларини қўллашга ҳам ҳақли.
Ходим ва иш берувчининг муносабатларини аниқ тартибга солувчи зарур ҳужжатларнинг мавжуд бўлмаслиги ходимлар билан низолар юзага келишига замин яратади. Оқибатда бу Прокуратура, Давлат меҳнат ҳуқуқи инспекцияси ёки судга шикоят қилиш учун асос бўлади.
Абдусалом Рисқуллаев, «Norma» МЧЖ етакчи эксперти.